कुपोषण विश्वव्यापी रूपमा अरबौं मानिसहरूलाई असर गर्ने ठूलो खतरा हो। यसलाई कुपोषण वा कुपोषणको रूपमा परिभाषित गरिएको छ। यसको अर्थ निश्चित पोषक तत्वहरूको धेरै कम वा धेरै लिनु हो। यसले गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू जस्तै विकासमा समस्या, आँखाको समस्या, मधुमेह र हृदय रोग निम्त्याउन सक्छ। यसले ज्यान समेत जान सक्छ । कुपोषण के हो, यसको कारण र प्रभावहरू बारे थप जान्नको लागि लेख पढ्न जारी राखौं।
कुपोषण भनेको के हो?
शरीरले पर्याप्त मात्रामा पोषक तत्व नपाउँदा हुने पोषण विकारलाई कुपोषण भनिन्छ। यस अवस्थामा, शरीरले आवश्यक भिटामिन, खनिज र अन्य पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्न सक्दैन र स्वस्थ रूपमा विकास गर्न सक्दैन। कुपोषण सामान्यतया खराब खाने बानी, कुपोषण वा पुरानो रोगहरूको कारण हुन्छ। कुपोषण भएका व्यक्तिहरूले कमजोरी, थकान र कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली जस्ता लक्षणहरू अनुभव गर्छन्। तसर्थ, कुपोषणबाट बच्न स्वस्थ र सन्तुलित खाने बानी हुनु महत्त्वपूर्ण छ।
कुपोषणका प्रकारहरू
कुपोषणले शरीरमा विभिन्न स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्छ। यसले गम्भीर रोग निम्त्याउन सक्छ। कुपोषणका प्रकारहरू निम्न हुन्:
प्रोटिनको कमी: शरीरमा वृद्धि, विकास र कोशिका नवीकरणका लागि प्रोटिन आवश्यक हुन्छ। पर्याप्त प्रोटिन यदि लिइएन भने, मांसपेशी कमजोरी, प्रतिरक्षा प्रणाली समस्या र वृद्धि मन्दता जस्ता समस्या हुन सक्छ।
फलामको कमी: शरीरमा रातो रक्त कोशिकाहरू निर्माण गर्न आइरन आवश्यक हुन्छ। फलामको कमी यस अवस्थामा, एनीमिया विकास हुन सक्छ र थकान, पीलापन र कमजोरी जस्ता लक्षणहरू देखा पर्न सक्छ।
भिटामिन ए को कमी: भिटामिन ए आँखाको स्वास्थ्य, प्रतिरक्षा प्रणाली र शरीरमा छालाको स्वास्थ्यको लागि महत्त्वपूर्ण छ। भिटामिन ए को कमी यस्तो अवस्थामा रातो अन्धोपन, छालाको समस्या र संक्रमणको जोखिम बढ्छ।
भिटामिन सी को कमी: भिटामिन सीले शरीरमा प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो बनाउँछ र एन्टिअक्सिडेन्ट प्रभाव पार्छ। भिटामिन सी को कमी भएमा प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर हुन्छ र संक्रमणको जोखिम बढ्छ।
भिटामिन डी को कमी: भिटामिन डी हड्डी स्वास्थ्य को लागी आवश्यक छ। भिटामिन डी को कमी यस अवस्थामा, ओस्टियोपोरोसिसको जोखिम बढ्छ र हड्डी कमजोर हुन्छ।
कुपोषणका प्रकारहरूमध्ये धेरै थप पोषणको कमी अवस्थाहरू छन्। नियमित र सन्तुलित खानपानले शरीरलाई चाहिने पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
कुपोषण को कारणहरु
त्यहाँ धेरै कारकहरू छन् जसले कुपोषण निम्त्याउँछ। यी मध्ये केही हुन्:
अपर्याप्त र असंतुलित खाने बानी: खाने बानीहरू जस्तै फास्ट फूड खपत, तयारी खानाको अत्यधिक खपत, र अस्वास्थ्यकर खाजामा परिणत गर्दा कुपोषण हुन सक्छ।
आर्थिक अवस्था: कम आय भएका व्यक्तिहरूलाई पर्याप्त र सन्तुलित पोषण सुनिश्चित गर्न गाह्रो हुन सक्छ। यो अवस्थाले कुपोषणको जोखिम बढाउँछ।
पुरानो रोगहरु: केहि पुरानो रोगहरु को उपचार को लागी विशेष आहार को आवश्यकता हुन सक्छ। अपर्याप्त वा असन्तुलित आहारले कुपोषणको जोखिम बढाउँछ।
पाचन समस्या: पाचन प्रणाली समस्याहरूले पोषक तत्वहरूको पर्याप्त अवशोषण रोक्न सक्छ र त्यसैले कुपोषणको जोखिम बढाउँछ।
खाना असहिष्णुता वा एलर्जी: असहिष्णुता वा केहि खानेकुराहरूमा एलर्जी भएका व्यक्तिहरूले यी खानेकुराहरूबाट पर्याप्त पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्न सक्दैनन् र कुपोषण हुन सक्छ।
कुपोषण एक अवस्था हो जुन सामान्यतया अपर्याप्त र असंतुलित पोषणको परिणाम स्वरूप हुन्छ। यो अवस्था धेरैजसो विकासोन्मुख देशहरूमा देखिने भए पनि विकसित देशहरूमा केही समूहहरूमा पनि यो देख्न सकिन्छ। विशेषगरी बालबालिका, वृद्धवृद्धा, गर्भवती र स्तनपान गराउने महिला, दीर्घकालीन रोग लागेका र खानपानमा समस्या भएका व्यक्तिहरू कुपोषणको बढी जोखिममा हुन्छन्। पोषणविद्हरूले यी जोखिममा रहेका समूहहरूका लागि उपयुक्त पोषण योजनाहरू बनाएर कुपोषण रोक्न प्रयास गर्छन्। किनभने कुपोषणले शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यमा गम्भीर नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ, यो अवस्थालाई रोक्न र उपचार गर्न धेरै महत्त्वपूर्ण छ।
कुपोषणका लक्षणहरू
कुपोषणको परिणामको रूपमा देखा पर्ने लक्षणहरू समावेश हुन सक्छन्:
पुरानो थकान र कमजोरी
एनोरेक्सिया र वजन घटाने
पातलो कपाल वा कपाल झर्नु
छालामा सुक्खापन र दरारहरू
मांसपेशी कमजोरी र मांसपेशी बर्बाद
कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली र बारम्बार बिरामी हुने प्रवृत्ति
रक्तअल्पता
छालामा रंग परिवर्तन र दागहरू
हड्डी कमजोर हुनु र सजिलै भाँच्नु
यदि तपाइँ यी लक्षणहरू देख्नुहुन्छ भने, यो एक स्वास्थ्य सेवा पेशेवरलाई सम्पर्क गर्न र आफ्नो खाने बानीहरू समीक्षा गर्न महत्त्वपूर्ण छ।
कुपोषण उपचार
कुपोषण भनेको पोषणको कमीको कारण हुने अवस्था हो र यसले गम्भीर स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्छ। तसर्थ, कुपोषण उपचार धेरै महत्त्वपूर्ण छ र एक पेशेवर आहार विशेषज्ञ वा पोषण विशेषज्ञ द्वारा गर्नुपर्छ। उपचार प्रक्रियाको क्रममा, बिरामीको लागि विशेष पोषण योजनाहरू बनाइन्छ र कुपोषण हटाउन प्रयास गरिन्छ। भिटामिन, खनिज र प्रोटीन पूरक पनि आवश्यक हुन सक्छ।
कुपोषणको उपचारको क्रममा नियमित मेडिकल चेकअप र आवश्यक क्लिनिकल परीक्षणहरू गर्नुपर्छ। आहार र उपचारमा परिवर्तनको साथ, बिरामीको अवस्था सामान्यतया सुधार हुन्छ र उसले स्वस्थ खाने बानी प्राप्त गर्न सक्छ।
कुपोषण प्रोटिनको कमी वा मोटोपन जस्ता समस्याहरूसँग सम्बन्धित छ। कुपोषणको उपचार व्यक्तिको खाने बानी सुधार्न र शरीरमा पोषक तत्व सन्तुलन कायम राख्नमा केन्द्रित हुन्छ।
कुपोषण विरुद्ध लड्न पोषण उपचार धेरै महत्त्वपूर्ण छ। यस उद्देश्यका लागि, सबैभन्दा पहिले, व्यक्तिको दैनिक पोषण बानीहरूको समीक्षा गरिन्छ र उपयुक्त पोषण कार्यक्रम सिर्जना गरिन्छ। यस कार्यक्रममा आवश्यक भएमा सन्तुलित आहार र भिटामिन र खनिज पूरकहरू समावेश छन्। थप रूपमा, प्रोटिनको मात्रा बढाउन र शरीरमा पोषक तत्व अवशोषण सुनिश्चित गर्न केही सहायक उपचारहरू लागू गर्न सकिन्छ।
पोषण थेरापी कुपोषण को कारणहरु लाई हटाउन र सही पोषकहरु संग शरीर को समर्थन को लागी एक धेरै प्रभावकारी तरीका हो। तसर्थ, कुपोषणको अवस्थामा, एक पोषण विशेषज्ञसँग परामर्श गर्न र व्यक्तिगत पोषण कार्यक्रम सिर्जना गर्न महत्त्वपूर्ण छ।
प्रोटिन ऊर्जा कुपोषण
प्रोटिन ऊर्जा कुपोषण एक पोषण विकार हो जुन तब हुन्छ जब मानव शरीरले आवश्यक प्रोटिन र ऊर्जा प्राप्त गर्न सक्दैन। यो अवस्था सामान्यतया अपर्याप्त र असंतुलित पोषण बानी को कारण हो।
प्रोटिन ऊर्जा कुपोषणले गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ किनभने शरीरले आवश्यक पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्न सक्दैन। यसले वृद्धि र विकासलाई नकारात्मक रूपमा असर गर्न सक्छ, विशेष गरी बच्चाहरूमा, र प्रतिरक्षा प्रणालीलाई कमजोर पारेर संक्रमणको प्रतिरोध कम गर्न सक्छ। वयस्कहरूमा, यसले ऊर्जा स्तर घटाउन सक्छ र मांसपेशी र तन्तु कमजोरी हुन सक्छ।
प्रोटिन ऊर्जा कुपोषण उपचार
प्रोटिन ऊर्जा कुपोषण सामान्यतया अपर्याप्त र असंतुलित पोषणको परिणामको रूपमा हुन्छ। यस अवस्थाको उपचार स्वस्थ खानपानको बानी र उपचार योजना लागू गरेर सम्भव छ।
प्रोटिन उर्जा कुपोषणको उपचारमा पहिलो चरण भनेको एक योग्य पोषण विशेषज्ञद्वारा व्यक्तिको पोषण स्थितिको मूल्याङ्कन गर्नु हो। एक व्यक्तिगत पोषण योजना पर्याप्त प्रोटीन र ऊर्जा सेवन सुनिश्चित गर्न तयार छ। यस प्रक्रियामा भिटामिन र खनिज पूरकहरू पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
थप रूपमा, प्रोटीन ऊर्जा कुपोषणको उपचारमा व्यक्तिको तौल अनुगमन पनि महत्त्वपूर्ण छ। यसको उद्देश्य स्वस्थ तरिकाले तौल बढाउनु र शरीरको प्रोटिन र ऊर्जा भण्डारहरू भर्नु हो। तर, यस अवधिमा अत्याधिक तौल बढ्नबाट जोगिनुपर्छ र सन्तुलित पोषण कार्यक्रम लागू गर्नुपर्छ।
प्रोटिन ऊर्जा कुपोषणको उपचारमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कारकहरू मध्ये एक व्यक्तिको पोषण बानीहरू परिवर्तन गर्नु हो। स्वस्थ खाने बानीहरू प्राप्त गर्न र तिनीहरूलाई नियमित व्यायाम कार्यक्रमको साथ लागू गर्नाले रोगको उपचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
कुपोषण भनेको अपर्याप्त र असंतुलित पोषणको परिणाम स्वरूप शरीरमा विकास हुने अवस्था हो। यो अवस्थाबाट बच्न सचेत र सही खाने बानीहरू प्राप्त गर्न धेरै महत्त्वपूर्ण छ। यहाँ कुपोषणबाट बच्न अपनाउन सकिने केही सावधानीहरू छन्:
नियमित र सन्तुलित पोषण: प्रत्येक खानामा शरीरलाई आवश्यक पर्ने आधारभूत खाद्य समूहहरूको पर्याप्त मात्रामा लिइएको सुनिश्चित गर्नुपर्छ। प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट, फ्याट, भिटामिन र मिनरल्सले भरिपूर्ण आहार बनाउनुपर्छ।
पर्याप्त पानी खपत: शरीरको कार्यका लागि पानी धेरै महत्त्वपूर्ण छ। दिनमा कम्तिमा ८ गिलास पानी पिउनु शरीरलाई मोइस्चराइज गर्न र विषाक्त पदार्थबाट शुद्ध पार्न आवश्यक छ।
फास्ट फूड र तयार खानेकुरा नखाने: फास्टफुड, चिप्स र जंक फूड जस्ता अस्वास्थ्यकर खानेकुराको उपभोग नगर्नुपर्छ किनभने यसले कुपोषण निम्त्याउन सक्छ।
स्वस्थ खाना छनोट: तरकारी, फलफूल, सागसब्जी र फलफूल जस्ता स्वस्थ खानालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। यी खानेकुराहरूले शरीरलाई आवश्यक भिटामिन, खनिज र फाइबर प्रदान गरेर प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ।
नियमित व्यायाम: नियमित रूपमा व्यायाम गर्नाले शरीरको कार्यहरू नियमित हुन्छ र चयापचयलाई गति दिन्छ। यस तरिकाले, यसले सुनिश्चित गर्दछ कि पोषक तत्वहरू शरीरमा अझ प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
कुपोषणबाट बच्न माथि उल्लिखित सावधानीहरूमा ध्यान दिनु र स्वस्थ जीवनशैली अपनाउनुपर्छ । याद गर्नुहोस्, एक स्वस्थ र सन्तुलित आहारले शरीरलाई राम्रोसँग काम गरेर कुपोषणबाट बच्न सक्छ।
फलस्वरूप;
कुपोषण भनेको स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पार्ने र जीवनको गुणस्तर घटाउने अवस्था हो। स्वस्थ खानपानको बानी बसाल्नु र सन्तुलित पोषणको बारेमा चेतना जगाउनु धेरै महत्त्वपूर्ण छ। पोषणको कमी र खराब खाने बानीले शरीरलाई आवश्यक पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्न सक्दैन। त्यसैले स्वस्थ जीवन जिउन र कुपोषणबाट बच्न सन्तुलित र विविध आहारमा ध्यान दिनु पर्दछ ।
