हामी सबैलाई थाहा छ कि स्वस्थ जीवनको लागि पोषण धेरै महत्त्वपूर्ण छ। यद्यपि, हाम्रो सबै ध्यान म्याक्रोन्यूट्रिएन्टहरू (प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट, फ्याट) मा दिँदा, सूक्ष्म पोषक तत्वहरूलाई बेवास्ता गर्नु सही दृष्टिकोण होइन। किनभने सूक्ष्म पोषक तत्वहरू हाम्रो शरीरको लागि आवश्यक भिटामिन, खनिज र अन्य ट्रेस तत्वहरूको स्रोत हुन्। त्यसोभए, सूक्ष्म पोषक तत्वहरू के हुन् र तिनीहरूको हाम्रो स्वास्थ्यमा के प्रभावहरू छन्? यस लेखमा, तपाईसँग सूक्ष्म पोषक तत्वहरूको बारेमा विस्तृत जानकारी छ र तपाईले स्वस्थ जीवनको लागि कुन पोषक तत्वहरू उपभोग गर्नुपर्छ भनेर सिक्नुहुनेछ।
सूक्ष्म पोषक तत्वहरू के हुन्?
सूक्ष्म पोषक तत्वहरू थोरै मात्रामा भिटामिन र खनिजहरू हुन् जुन हाम्रो शरीरलाई सामान्य स्वास्थ्य कायम राख्न आवश्यक पर्दछ। यी पोषक तत्वहरू हाम्रो शरीरका विभिन्न कार्यहरूलाई विनियमित गर्न र समर्थन गर्न आवश्यक छन्। सामान्यतया, यी पोषक तत्वहरू खाना मार्फत निहित हुन्छन् र शरीर द्वारा अवशोषित हुन्छन्।
सूक्ष्म पोषक तत्वहरूलाई दुई मुख्य वर्गहरूमा वर्गीकृत गरिएको छ: भिटामिन र खनिज। भिटामिनहरू जैविक यौगिकहरू हुन् जसले हाम्रो शरीरको धेरै चयापचय प्रतिक्रियाहरूमा भूमिका खेल्छ। उदाहरणका लागि, भिटामिन सी हाम्रो प्रतिरक्षा प्रणालीलाई समर्थन गर्दा, बी भिटामिनले ऊर्जा उत्पादन गर्न मद्दत गर्दछ। खनिजहरू अकार्बनिक यौगिकहरू हुन् जसले हाम्रो शरीरलाई स्वस्थ रूपमा काम गर्नका लागि केही महत्त्वपूर्ण कार्यहरू गर्दछ। उदाहरणका लागि, क्यालसियम यो हड्डी स्वास्थ्य को लागी महत्वपूर्ण छ र रगत उत्पादन मा फलाम प्रभावकारी छ।
सूक्ष्म पोषक तत्वहरू धेरै महत्त्वपूर्ण छन् किनभने तिनीहरूले हाम्रो शरीरको धेरै आधारभूत कार्यहरूलाई समर्थन गर्दछ। शरीरमा हजारौं प्रतिक्रियाहरू हुँदा, सूक्ष्म पोषक तत्वहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ र शरीरलाई आवश्यक पोषक तत्वहरू प्रदान गर्दछ। सूक्ष्म पोषक तत्वहरू, जुन विशेष गरी प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो बनाउन, ऊर्जा उत्पादन, र स्नायु प्रणालीको स्वास्थ्य जस्ता क्षेत्रमा प्रभावकारी हुन्छन्, स्वस्थ जीवनको लागि आवश्यक छन्।
सूक्ष्म पोषक तत्वको कमीले स्वास्थ्य समस्या र रोगहरू निम्त्याउन सक्छ। उदाहरणका लागि, जब फलामको कमीले रक्तअल्पता जस्ता गम्भीर समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ, भिटामिन डी को कमी हड्डी विकार हुन सक्छ।
सूक्ष्म पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्न र खाने बानीहरूमा विविधता सुनिश्चित गर्न सही खानाहरू छनौट गर्न महत्त्वपूर्ण छ। रंगीन सागसब्जी, फलफूल, अनाज, दुग्धजन्य पदार्थ र मासु जस्ता विभिन्न खानेकुराहरू सेवन गरेर तपाईंले आफ्नो शरीरलाई चाहिने सूक्ष्म पोषक तत्वहरू पूरा गर्न सक्नुहुन्छ। थप रूपमा, तपाईंको डाक्टर वा आहारविद् द्वारा सिफारिस गरिएका पूरकहरू प्रयोग गरेर सूक्ष्म पोषक तत्वहरूको कमीलाई रोक्छ।
सूक्ष्म पोषक तत्वहरू के हुन्?
हाम्रो स्वास्थ्यको लागि पोषणमा महत्त्वपूर्ण हुने म्याक्रोन्युट्रिएन्टहरू (प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट र फ्याट) को अतिरिक्त, सूक्ष्म पोषक तत्वहरूमा पनि ध्यान दिन आवश्यक छ। अब सूक्ष्म पोषक तत्वहरू के हो भन्ने कुरा गरौं।
भिटामिनहरू जैविक यौगिकहरू हुन् जुन शरीरलाई चाहिन्छ र बाहिरबाट प्राप्त गर्नुपर्छ। शरीरका लागि आवश्यक भिटामिन ए, बी, सी, डी, ई र के हुन्। प्रत्येक भिटामिनको विभिन्न कार्यहरू छन् र शरीरमा विभिन्न कार्यहरू गर्दछ। उदाहरणका लागि, भिटामिन सीले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ, जबकि भिटामिन डीले हड्डीको स्वास्थ्यलाई जोगाउँछ।
2. खनिज
खनिज शरीरमा पाइने अकार्बनिक पदार्थ हो। खनिजहरूले शरीरको हरेक भागमा भूमिका खेल्छन्, सबैभन्दा सानो कोशिकाहरू देखि सबैभन्दा ठूलो मांसपेशिहरु सम्म। क्याल्सियम, फलाम, पोटासियम, जिंक खनिजहरू जस्तै हाम्रो स्वास्थ्यको लागि महत्त्वपूर्ण पोषक तत्वहरू हुन्। क्याल्सियम हड्डीको स्वास्थ्यको लागि आवश्यक छ र रक्त कोशिकाहरूको उत्पादनको लागि फलाम आवश्यक छ।
3. एन्टिअक्सिडेन्ट
Antioxidantsयौगिकहरू हुन् जसले शरीरमा फ्री रेडिकलहरूको गठनलाई रोक्छ। फ्री रेडिकलहरू अणुहरू हुन् जसले कोशिकाहरूको अक्सिडेशन निम्त्याउँछ र रोगको जोखिम बढाउन सक्छ। भिटामिन C, E र beta-carotene जस्ता एन्टिअक्सिडेन्टहरूले हाम्रो स्वास्थ्यलाई सुरक्षित राख्छन् र फ्रि रेडिकलहरूसँग लड्दै बुढ्यौली प्रक्रियालाई सुस्त बनाउँछन्।
4. अन्य सूक्ष्म पोषक तत्वहरू
यस वर्गमा शरीरमा थोरै मात्रामा पाइने अन्य पोषक तत्वहरू समावेश हुन्छन्। उदाहरणका लागि, ओमेगा-३ फ्याटी एसिड, फाइबर र प्रोबायोटिक्स जस्ता पोषक तत्वहरू हाम्रो स्वास्थ्यको लागि महत्त्वपूर्ण छन्। ओमेगा-३ फ्याटी एसिडले मस्तिष्क स्वास्थ्य र हृदय स्वास्थ्यमा योगदान पुर्याउँछ, जबकि फाइबरले पाचन स्वास्थ्यलाई विनियमित गर्न मद्दत गर्दछ। प्रोबायोटिक्सले आन्द्राको स्वास्थ्यलाई समर्थन गर्दछ।
सूक्ष्म पोषक उदाहरणहरू
सूक्ष्म पोषक तत्वका उदाहरणहरू हुन्:
भिटामिन सी: भिटामिन सी, जसले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ र यसको एन्टिअक्सिडेन्ट गुणहरूको लागि चिनिन्छ, सिट्रस फलहरू (सुन्तला, ट्याङ्गेरिन, कागती), स्ट्रबेरी, ब्रोकाउली र काउली जस्ता खानाहरूमा पाइन्छ।
फलाम: फलाम, जसले शरीरमा अक्सिजन लैजान काम गर्छ; यो मासु, कुखुरा, माछा र फलफूल जस्ता खाद्य पदार्थहरूमा पाइन्छ। फलामको कमीले एनिमिया हुन सक्छ।
क्यालसियम: क्याल्सियम, जसले हड्डी र दाँतको स्वास्थ्यमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ, ब्रोकाउली र बदाम जस्ता खानेकुराहरू, साथै दूध, दही र चीज जस्ता दुग्धजन्य पदार्थहरूमा पाइन्छ।
भिटामिन B12: स्नायु प्रणाली स्वास्थ्य र रातो रक्त कोशिका को गठन को लागी महत्वपूर्ण भिटामिन B12यो मासु, डेयरी उत्पादन र अण्डा मा पाइन्छ। शाकाहारी आहारलाई B12 पूरक चाहिन्छ।
फोलिक एसिड: गर्भावस्थामा बच्चाको विकासका लागि महत्वपूर्ण हुने फोलिक एसिड हरियो सागसब्जी, फलफूल र सुन्तलाको जुस जस्ता खानेकुरामा पाइन्छ।
यद्यपि यी केही उदाहरणहरू हुन्, यो भन्न सकिन्छ कि सूक्ष्म पोषक तत्वहरूले स्वास्थ्यमा ठूलो प्रभाव पार्छ।
सूक्ष्म पोषक तत्वको कमी भनेको के हो?
हाम्रो शरीरका धेरै महत्त्वपूर्ण प्रक्रियाहरूमा भूमिका खेल्ने सूक्ष्म पोषक तत्वहरूको कमी, ऊर्जा उत्पादनदेखि तंत्रिका कार्यहरूको नियमनसम्म, एक सामान्य समस्या हो र यसले मानव स्वास्थ्यलाई नकारात्मक असर गर्छ।
यसमा सूक्ष्म पोषक तत्व, खनिज र भिटामिन जस्ता महत्त्वपूर्ण पोषक तत्वहरू हुन्छन्। खनिजहरूले विभिन्न इन्जाइमहरूको गठन र हाम्रो शरीरको स्वस्थ कार्यका लागि आवश्यक कोशिकाहरूको संरचनामा भूमिका खेल्छन्। क्याल्सियम, म्याग्नेसियम, आइरन र जिंक जस्ता खनिजहरूको कमीले हड्डीको स्वास्थ्यदेखि प्रतिरक्षा प्रणालीको कार्यमा विभिन्न समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।
भिटामिनहरू हाम्रो शरीरमा धेरै प्रक्रियाहरूमा संलग्न हुन्छन्, ऊर्जा उत्पादनदेखि सेल वृद्धि र प्रतिरक्षा प्रणाली कार्यमा। भिटामिन सी, भिटामिन ए, भिटामिन ई र भिटामिन डी जस्ता भिटामिनको कमीले धेरै स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउँछ जस्तै प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर, छाला समस्या र दृष्टि विकार।
सूक्ष्म पोषक तत्वको कमीको सबैभन्दा सामान्य कारणहरू मध्ये एक असन्तुलित र कुपोषण हो। फास्ट फूड खाने बानी, प्रशोधित खानेकुराको उपभोग र कम पौष्टिक मूल्य भएको स्न्याक्सको अत्यधिक खपतले सूक्ष्म पोषक तत्वको कमी निम्त्याउन सक्छ। थप रूपमा, केहि आहार छनौट र अवस्थाहरूले पनि सूक्ष्म पोषक तत्वहरूको कमी हुन सक्छ। उदाहरण को लागी, भिटामिन B12 को कमी शाकाहारी र शाकाहारीहरु मा सामान्य छ।
सूक्ष्म पोषक तत्वको कमीले महत्त्वपूर्ण परिणामहरू दिन्छ। कपाल झर्ने, छालाको समस्या, थकान, एकाग्रतामा कमी, संक्रमणको सम्भावना बढेको जस्ता लक्षणहरू कमिको परिणाम स्वरूप देखा पर्दछ। यद्यपि, केही सूक्ष्म पोषक तत्वहरूको कमीले लामो समयसम्म थप गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।
यस बिन्दुमा, सूक्ष्म पोषक तत्वको कमीलाई रोक्न वा उपचार गर्न सावधानीपूर्वक पोषण कार्यक्रमको पालना गर्नु महत्त्वपूर्ण छ। हाम्रो स्वास्थ्यलाई जोगाउन सन्तुलित आहारद्वारा सबै सूक्ष्म पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्ने ख्याल राख्नु आवश्यक छ। थप रूपमा, डाक्टर वा आहार विशेषज्ञ द्वारा सिफारिस गरिएका पूरकहरू प्रयोग गरेर पनि कमीहरू रोक्नको लागि एक विकल्प हो।
माइक्रो पोषण पूरक
हाम्रो पोषण बानी अपर्याप्त हुँदा सूक्ष्म पोषक तत्वहरूले समर्थन प्रदान गर्दछ। हाम्रो पोषणमा कमीहरू हुन सक्छ, विशेष गरी तीव्र कामको गति, तनावपूर्ण जीवन अवस्था वा केही स्वास्थ्य समस्याहरूको कारणले। यी कमीहरूलाई हटाउन र हाम्रो शरीरलाई आवश्यक पर्ने सूक्ष्म पोषक तत्वहरू उपलब्ध गराउन हामीले सूक्ष्म पोषक तत्वहरू प्रयोग गर्न सक्छौं।
सूक्ष्म पोषक तत्वहरू प्राय: भिटामिन र खनिज ट्याब्लेटको रूपमा बेचिन्छन्। यद्यपि, हामीले ध्यान दिनु पर्ने बिन्दु भनेको पूरकहरू प्रयोग गर्नु अघि एक विशेषज्ञसँग परामर्श लिनु हो। किनभने प्रत्येक व्यक्तिलाई चाहिने सूक्ष्म पोषक तत्वहरूको मात्रा फरक हुन्छ र अत्यधिक सेवनले केही स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउँछ।
सूक्ष्म पोषक तत्वहरूको नियमित र सही प्रयोगले हाम्रो शरीरको कार्यहरूलाई समर्थन गर्ने, हाम्रो प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउन र हाम्रो ऊर्जा स्तर बढाउन जस्ता धेरै फाइदाहरू प्रदान गर्दछ। यद्यपि, पूरकहरूको मुख्य उद्देश्य भनेको हाम्रो पोषण बानीमा भएका कमीहरूलाई हटाउनु हो र तिनीहरूले आफैंमा स्वस्थ जीवनलाई प्रतिस्थापन गर्न सक्दैन।
सूक्ष्म पोषक तत्वहरू सही रूपमा प्राप्त गर्न र ट्र्याक गर्न सजिलो काम होइन। सौभाग्यवश, भर्खरको प्राविधिक विकास र स्वास्थ्य अभ्यासहरूको लागि धन्यवाद, त्यहाँ उपकरणहरू छन् जसले हामीलाई सूक्ष्म पोषक तत्व गणनामा मद्दत गर्न सक्छ।
सबैभन्दा पहिले, दैनिक सूक्ष्म पोषक तत्व आवश्यकताहरू निर्धारण गर्नुपर्छ। प्रत्येक व्यक्तिको आवश्यकता फरक हुन सक्छ, त्यसैले सामान्य सिफारिसको सट्टा तपाईलाई विशेष योजना बनाउनु महत्त्वपूर्ण छ। पोषणविद् वा आहारविद्हरूले सामान्यतया उमेर, लिङ्ग, र शारीरिक गतिविधि स्तर जस्ता कारकहरूलाई ध्यानमा राखेर तपाईंको उपयुक्त सूक्ष्म पोषक तत्वहरू निर्धारण गर्छन्।
दोस्रो चरण भनेको दैनिक उपभोग गरिएका खानाहरूको ट्रयाक राख्नु हो। खानामा भिटामिन र मिनरल्सको मात्रा थाहा पाउन निकै गाह्रो हुन्छ। यद्यपि, आज स्मार्टफोन अनुप्रयोगहरू वा वेब-आधारित कार्यक्रमहरूले स्वचालित रूपमा तपाईंले उपभोग गर्ने पोषक तत्वहरू र तपाईंले उपभोग गर्ने सूक्ष्म पोषक तत्वहरूको मात्रा गणना गर्न सक्छन्। यस तरिकाले, तपाईंले आफ्नो दैनिक माइक्रोन्यूट्रिएन्ट आवश्यकताहरू पूरा गर्दै हुनुहुन्छ कि छैन भनेर जाँच गर्न सक्नुहुन्छ।
तेस्रो, सूक्ष्म पोषक तत्वको कमी र अधिकता पत्ता लगाउनु महत्त्वपूर्ण छ। दैनिक माइक्रोन्यूट्रिएन्ट ट्र्याकिङको फाइदा यो हो कि हामीले अपर्याप्त वा अत्यधिक मात्रामा उपभोग गर्ने पोषक तत्वहरूको बारेमा हामी सचेत हुन्छौं। उदाहरणका लागि, भिटामिन ए को कमी यद्यपि यसले आँखाको समस्या निम्त्याउन सक्छ, तर अत्यधिक सेवनले विषाक्त प्रभावहरू निम्त्याउन सक्छ। तसर्थ, हामीले सूक्ष्म पोषक तत्व गणनाको लागि सन्तुलित पोषण योजना बनाएर यी समस्याहरूलाई रोक्न सक्छौं।
फलस्वरूप;
सूक्ष्म पोषक तत्वहरूमा भिटामिन, खनिज र एन्टिअक्सिडेन्टहरू हुन्छन् जुन शरीरलाई स्वस्थ रूपमा काम गर्न आवश्यक हुन्छ। यी पोषक तत्वहरूको पर्याप्त मात्रामा उपभोग गर्नाले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउन, ऊर्जा स्तर बढाउन र समग्र स्वास्थ्य कायम राख्न मद्दत गर्दछ।
सूक्ष्म पोषक तत्वका विभिन्न स्रोतहरूमा फलफूल र तरकारीहरू, सम्पूर्ण अन्न, प्रोटीन स्रोतहरू र स्वस्थ बोसो समावेश छन्। यद्यपि, आधुनिक जीवनशैली र खाने बानीले प्रायः पर्याप्त सूक्ष्म पोषक तत्वको सेवन रोक्न सक्छ। त्यसैले सन्तुलित र विविध आहारको सेवन गर्नु जरुरी छ ।
