Erighị ihe na-edozi ahụ́ bụ nnukwu ihe ize ndụ na-emetụta ọtụtụ ijeri mmadụ n'ụwa nile. A kọwara ya dị ka erighị ihe na-edozi ahụ ma ọ bụ erighị ihe na-edozi ahụ. Ọ pụtara iri ntakịrị ma ọ bụ buru ibu nke ụfọdụ nri. Ọ nwere ike ịkpata nnukwu nsogbu ahụike dịka nsogbu mmepe, nsogbu anya, ọrịa shuga na ọrịa obi. O nwedịrị ike ịkpata ọnwụ. Ka anyị gaa n'ihu na-agụ akụkọ a ka ịmatakwu ihe erighị ihe na-edozi ahụ bụ, ihe kpatara ya na mmetụta ya.
Gịnị bụ erighị ihe na-edozi ahụ́?
Nsogbu erimeri nke na-eme n'ihi na ahụ anaghị enweta nri zuru oke ka a na-akpọ erighị ihe na-edozi ahụ. N'okwu a, ahụ enweghị ike ịnweta vitamin, mineral na nri ndị ọzọ dị mkpa ma ghara ịmalite n'ụzọ dị mma. Erighị ihe na-edozi ahụ na-emekarị n'ihi àgwà iri nri na-adịghị mma, erighị ihe na-edozi ahụ ma ọ bụ ọrịa na-adịghị ala ala. Ndị nwere erighị ihe na-edozi ahụ́ na-enweta mgbaàmà dị ka adịghị ike, ike ọgwụgwụ, na usoro ahụ́ ji alụso ọrịa ọgụ adịghị ike. Ya mere, inwe ahụ ike na nri kwesịrị ekwesị dị mkpa iji gbochie erighị ihe na-edozi ahụ.
Ụdị erighị ihe na-edozi ahụ́
Erighị nri na-edozi ahụ nwere ike ịkpata nsogbu ahụike dị iche iche n'ime ahụ. O nwere ike ịkpata ọrịa ndị siri ike. Ụdị erighị ihe na-edozi ahụ́ bụ:
erughi protein: Protein dị mkpa maka uto, mmepe na mweghachi cell n'ime ahụ. ezuru protein Ọ bụrụ na ewereghị ya, nsogbu ndị dị ka adịghị ike nke anụ ahụ, nsogbu usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ na nkwụsịtụ uto nwere ike ime.
erughi igwe: Ígwè dị mkpa maka ịmepụta mkpụrụ ndụ ọbara uhie n'ime ahụ. ụkọ ígwè N'okwu a, anaemia nwere ike ịmalite na mgbaàmà dịka ike ọgwụgwụ, ịchacha na adịghị ike nwere ike ime.
Enweghị vitamin A: Vitamin A dị mkpa maka ahụike anya, usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ na ahụike anụ ahụ n'ime ahụ. Enweghị vitamin A N'okwu a, ihe ize ndụ nke ikpu ìsì abalị, nsogbu akpụkpọ anụ na ọrịa na-abawanye.
Enweghị vitamin C: Vitamin C na-eme ka usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ sie ike na mmetụta antioxidant n'ime ahụ. N'ihe banyere ụkọ vitamin C, usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ na-ebelata ma ohere nke ibute ọrịa na-abawanye.
Enweghị vitamin D: Vitamin D dị mkpa maka ahụike ọkpụkpụ. Enweghị vitamin D N'okwu a, ihe ize ndụ nke osteoporosis na-abawanye na ọkpụkpụ na-ebelata.
Enwere ọtụtụ ọnọdụ ụkọ nri n'etiti ụdị erighị ihe na-edozi ahụ. Ịnweta usoro iri nri mgbe niile na nke ziri ezi na-ekere òkè dị mkpa n'inweta nri ndị ahụ chọrọ.
Ihe na-akpata erighị ihe na-edozi ahụ́
Enwere ọtụtụ ihe na-akpata erighị ihe na-edozi ahụ. Ụfọdụ n'ime ndị a bụ:
Àgwà iri nri na-ezughị oke na nke na-enweghị isi: Àgwà iri ihe dị ka iri nri ngwa ngwa, iribiga nri ndị a kwadebere nke ọma, na ịgakwuru nri na-adịghị mma nwere ike ịkpata erighị ihe na-edozi ahụ.
Ọnọdụ akụ na ụba: Ọ nwere ike isiri ndị nwere obere ego ike ịhụ na nri zuru oke na nke dabara adaba. Ọnọdụ a na-abawanye ohere nke erighị ihe na-edozi ahụ.
Ọrịa na-adịghị ala ala: Enwere ike ịchọrọ nri pụrụ iche maka ọgwụgwọ ụfọdụ ọrịa na-adịghị ala ala. Nri ezughị oke ma ọ bụ nke na-ezighi ezi na-abawanye ohere nke erighị ihe na-edozi ahụ.
Nsogbu mgbari nri: Nsogbu usoro mgbari nri nwere ike igbochi nnabata nke nri nke ọma ma mee ka ohere nke erighị ihe na-edozi ahụ dịkwuo elu.
Enweghị nnabata nri ma ọ bụ allergies: Ndị nwere anabataghị ma ọ bụ allergies na ụfọdụ nri nwere ike ọ gaghị enweta nri zuru oke site na nri ndị a na erighị ihe na-edozi ahụ nwere ike ime.
Erighị ihe na-edozi ahụ́ bụ ọnọdụ na-emekarị n'ihi nri na-adịghị mma na nke na-adịghị mma. Ọ bụ ezie na a na-ahụkarị ọnọdụ a na mba ndị ka na-emepe emepe, a pụkwara ịhụ ya n'òtù ụfọdụ na mba ndị mepere emepe. Karịsịa ụmụaka, ndị agadi, ndị dị ime na ndị na-enye nwa ara, ndị nwere ọrịa na-adịghị ala ala na ndị nwere nsogbu iri nri na-adịkarị mfe erighị ihe na-edozi ahụ. Ndị na-ahụ maka nri na-agba mbọ igbochi erighị ihe na-edozi ahụ site n'ịmepụta atụmatụ nri kwesịrị ekwesị maka ndị otu a nọ n'ihe ize ndụ. N'ihi na erighị ihe na-edozi ahụ nwere ike inwe mmetụta dị njọ na ahụike anụ ahụ na nke uche, ọ dị oke mkpa igbochi na ịgwọ ọrịa a.
Ihe mgbaàmà erighị erimeri
Mgbaàmà ndị na-eme n'ihi erighị ihe na-edozi ahụ nwere ike ịgụnye:
Ike ọgwụgwụ na adịghị ike
Anorexia na mbelata ibu
Ntutu isi ma ọ bụ ntutu isi
Akọrọ na mgbawa na akpụkpọ
Azụ ahụ adịghị ike na imefusị ahụ ike
Usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ adịghị ike yana ọchịchọ ịrịa ọrịa ugboro ugboro
Anaemia
Agba na-agbanwe na ọnya na akpụkpọ ahụ
Ịdị ike nke ọkpụkpụ na ịgbaji ngwa ngwa
Ọ bụrụ na ị chọpụta ihe mgbaàmà ndị a, ọ dị mkpa ịkpọtụrụ onye ọkachamara ahụike ma nyochaa àgwà iri nri gị.
Ọgwụgwọ erighị erimeri
Erighị ihe na-edozi ahụ́ bụ ọnọdụ na-eme n'ihi ụkọ nri na-edozi ahụ ma nwee ike ibute nnukwu nsogbu ahụike. Ya mere, ọgwụgwọ erighị ihe na-edozi ahụ dị ezigbo mkpa ma bụrụ onye ọkachamara na-eri nri ma ọ bụ ọkachamara n'ihe oriri na-edozi ahụ. N'oge usoro ọgwụgwọ, a na-emepụta atụmatụ nri pụrụ iche maka onye ọrịa ma na-eme mgbalị iji kpochapụ erighị ihe na-edozi ahụ. Vitamin, mineral na protein nwekwara ike ịchọ.
N'oge ọgwụgwọ erighị ihe na-edozi ahụ, ekwesịrị ịme nyocha ahụike mgbe niile ma mee nyocha ụlọ ọgwụ dị mkpa. Site na mgbanwe na nri na ọgwụgwọ, ọnọdụ onye ọrịa na-akawanye mma ma ọ nwere ike nweta àgwà iri nri nke ọma.
Ejikọtara erighị ihe na-edozi ahụ na nsogbu dịka ụkọ protein ma ọ bụ oke ibu. Ọgwụgwọ nke erighị ihe na-edozi ahụ na-elekwasị anya n'ịgbazi usoro iri nri nke onye ahụ na ịnọgide na-enwe nguzozi nke edozi ahụ n'ime ahụ.
Usoro ọgwụgwọ na-edozi ahụ dị ezigbo mkpa iji luso erighị ihe na-edozi ahụ ọgụ. Maka ebumnuche a, nke mbụ, a na-enyocha àgwà nri nke onye ahụ kwa ụbọchị ma mepụta usoro nri kwesịrị ekwesị. Ihe omume a na-agụnye nri kwesịrị ekwesị na ihe mgbakwunye vitamin na ịnweta ma ọ bụrụ na ọ dị mkpa. Tụkwasị na nke a, enwere ike itinye ụfọdụ ọgwụgwọ nkwado iji mee ka protein dịkwuo elu ma hụ na absorption na-edozi ahụ dị n'ime ahụ.
Usoro ọgwụgwọ na-edozi ahụ bụ ụzọ dị irè iji kpochapụ ihe ndị na-akpata erighị ihe na-edozi ahụ ma kwado ahụ na nri kwesịrị ekwesị. Ya mere, ọ bụrụ na erighị ihe na-edozi ahụ, ọ dị mkpa ka ị gakwuru onye na-ahụ maka nri na-edozi ahụ ma mepụta usoro nri nke ahaziri iche.
Protein ike erighị ihe na-edozi ahụ
Protein ume erighị ihe na-edozi ahụ bụ nsogbu oriri na-edozi ahụ nke na-eme mgbe ahụ mmadụ enweghị ike inweta protein zuru oke na ike ọ chọrọ. A na-ebutekarị ọnọdụ a site n'ụdị nri ezughị oke na nke na-ezighi ezi.
Protein ike erighị ihe na-edozi ahụ nwere ike ibute nnukwu nsogbu ahụike n'ihi na ahụ enweghị ike ịnweta nri ndị dị mkpa ọ chọrọ. Ọ nwere ike imetụta uto na mmepe na-adịghị mma, karịsịa na ụmụaka, ma belata nguzogide ọrịa site n'imebi usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ. N'ime ndị okenye, ọ nwere ike ibelata ume ike ma mee ka ahụ ike na anụ ahụ adịghị ike.
Ọgwụgwọ ọrịa erighị ihe na-edozi ahụ nke Protein Energy
Protein ike erighị ihe na-edozi ahụ na-emekarị n'ihi nri na-adịghị mma na nke na-enweghị isi. Ọgwụgwọ nke ọnọdụ a ga-ekwe omume site n'inweta àgwà iri nri dị mma na itinye usoro ọgwụgwọ ahụ.
Nzọụkwụ mbụ n'ịgwọta erighị ihe na-edozi ahụ nke ike protein bụ inyocha ọnọdụ nri onye ahụ site n'aka onye ọkachamara n'ihe gbasara nri. A na-akwado atụmatụ nri ahaziri ahazi iji hụ na protein na ike zuru oke. A pụkwara iji ihe mgbakwunye vitamin na mineral mee ihe na usoro a.
Na mgbakwunye, nlekota oke ibu nke onye ahụ dịkwa mkpa na ọgwụgwọ nke erighị ihe na-edozi ahụ nke ike protein. Ebumnuche bụ ibuba ibu n'ụzọ dị mma ma mejupụta protein na ike nke anụ ahụ. Otú ọ dị, n'ime oge a, ekwesịrị izere ịba ụba nke oke ibu ma tinye usoro nri kwesịrị ekwesị.
Otu n'ime ihe kacha mkpa na ọgwụgwọ nke protein ume erighị ihe na-edozi ahụ bụ ịgbanwe àgwà iri nri nke onye ahụ. Inweta àgwà iri nri dị mma na imejuputa ya na usoro mmega ahụ mgbe niile na-ekere òkè dị mkpa na ọgwụgwọ ọrịa ahụ.
Erighị ihe na-edozi ahụ́ bụ ọnọdụ na-etolite n'ime ahụ n'ihi nri na-adịghị mma na nke na-enweghị isi. Ọ dị ezigbo mkpa ịnweta usoro iri nri nke ọma na nke ziri ezi iji gbochie ọnọdụ a. Nke a bụ ụfọdụ ịkpachara anya nke enwere ike ime iji gbochie erighị ihe na-edozi ahụ:
Nri na-eri nri mgbe niile na nguzozi: Ekwesịrị ijide n'aka na a na-ewere oke nri dị iche iche nke anụ ahụ chọrọ n'oge nri ọ bụla. Ekwesịrị ịmepụta nri bara ụba na protein, carbohydrates, abụba, vitamin na mineral.
Iri mmiri zuru oke: Mmiri dị ezigbo mkpa maka ọrụ ahụ. Ịṅụ ma ọ dịkarịa ala iko 8 nke mmiri kwa ụbọchị dị mkpa iji mee ka ahụ dị nro ma mee ka ọ dị ọcha site na nsị.
Izere nri ngwa ngwa na nri ndị a kwadebere: Ekwesịrị izere iri nri ndị na-adịghị mma dị ka nri ngwa ngwa, ibe, na nri ndị na-adịghị mma n'ihi na ha nwere ike ịkpata erighị ihe na-edozi ahụ.
Nhọrọ nri dị mma: A ga-ahọrọ nri dị mma dịka akwụkwọ nri, mkpụrụ osisi, mkpụrụ osisi na mkpo. Ihe oriri ndị a na-ewusi usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ site n'inye ahụ ahụ vitamin, mineral na fiber dị mkpa.
Mmega ahụ mgbe niile: Imega ahụ mgbe niile na-achịkwa ọrụ ahụ ma na-eme ka metabolism dị ngwa ngwa. N'ụzọ dị otú a, ọ na-ahụ na a na-eji ihe ndị na-edozi ahụ eme ihe nke ọma na ahụ.
Iji gbochie erighị ihe na-edozi ahụ, ọ dị mkpa ịṅa ntị na ihe ndị a e kwuru n'elu ma na-ebi ndụ dị mma. Cheta, nri dị mma na nke ziri ezi nwere ike igbochi erighị ihe na-edozi ahụ site n'ime ka ahụ na-arụ ọrụ nke ọma.
N'ihi ya;
Erighị ihe na-edozi ahụ bụ ọnọdụ nke nwere ike ịkpata mmetụta dị njọ na ahụike ma belata ogo ndụ. Ọ dị ezigbo mkpa iguzobe àgwà iri nri dị mma na ịkwalite mmata gbasara nri kwesịrị ekwesị. Enweghị nri na-edozi ahụ na àgwà iri nri na-adịghị mma nwere ike ime ka ahụ ghara inweta ihe oriri na-edozi ahụ ọ chọrọ. Ya mere, ekwesịrị ịkpachara anya iji nọgide na-eri nri kwesịrị ekwesị na nke dị iche iche iji bie ndụ ahụike ma zere erighị ihe na-edozi ahụ.
