Tüberküloz Nedir, Neden Olur? Belirtileri ve Tedavisi

Tüberküloz (TB), esas olarak akciğerleri etkileyen oldukça bulaşıcı bir hastalıktır.

Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre 2016 yılında, dünya çapında ölümün ilk 10 nedeninden biri 1,7 milyon insanı öldüren tüberkülozdur.

Gelişmekte olan ülkelerde daha yaygındır. Genellikle doğru koşullar altında önlenebilir ve tedavi edilebilir.

Tüberküloz Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Bazı insanlar tüberküloz bakterileri ile enfekte olmuştur ama semptomlar yaşamaz. Bu durum gizli tüberküloz olarak bilinir. Aktif tüberküloz hastalığına dönüşmeden önce yıllarca uykuda kalabilir.

Aktif olduğunda, genellikle kan veya öksürük (balgam) dahil olmak üzere solunum sistemi ile ilgili birçok semptoma neden olur.

Üç haftadan fazla süren öksürük olduğunda, normal nefes alırken ağrı hissedilebilir. Diğer belirtiler şunlardır:

– Açıklanamayan yorgunluk

– Ateş

– Gece terlemeleri

– İştah kaybı

– Kilo kaybı

Genellikle akciğerleri etkilerken, böbrek, omurga, kemik iliği ve beyin gibi diğer organları da etkileyebilir. Belirtiler hangi organın enfekte olduğuna bağlı olarak değişecektir. Örneğin, böbreklerdeki tüberküloz, kanlı idrar yapmaya neden olabilir.

Tüberküloz Risk Faktörleri

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, bu hastalığın vakalarıyla ilgili tüm ölümlerin yüzde 95’inden fazlası, düşük ve orta gelirli ülkelerde görülür.

Tütün kullanan veya uzun süre uyuşturucu ve alkol kullanan kişiler, HIV ve diğer bağışıklık sistemi sorunları tanısı konan insanların aktif tüberküloz olma olasılığı daha yüksektir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre tüberküloz, HIV pozitif olan kişilerin önde gelen katilidir. Bu hastalık için diğer risk faktörleri şunlardır:

– Diyabet

– Son dönem böbrek hastalığı

– Yetersiz beslenme

– Belirli kanserler

Tüberküloz olma riskini artıran ilaçlar arasında aşağıdakileri tedavi etmek için kullananlar vardır:

– Kanser

– Romatoid artrit

– Crohn hastalığı

– Sedef hastalığı

– Lupus

Tüberküloz oranlarının yüksek olduğu bölgelere seyahat etmek de enfeksiyona yakalanma riskini artırır. Bu bölgeler şunlardır:

– Sahra-altı Afrika

– Hindistan

– Meksika ve diğer Latin Amerika ülkeleri

– Çin ve diğer birçok Asya ülkesi

– Rusya ve eski Sovyetler Birliği’nin diğer ülkeleri

– Güneydoğu Asya adaları

 – Mikronezya

Evsiz ya da hapishanede bulunan insanların tüberküloz geliştirme riski daha yüksektir.

Tüberküloz Nedenleri Nelerdir?

Mycobacterium tuberculosis adı verilen bir bakteri bu hastalığa neden olur. Çeşitli türleri vardır ve bazıları ilaca dirençli hale gelmiştir.

Tüberküloz bakterileri havada enfekte damlacıklar yoluyla bulaşır. Havadayken, yakındaki başka bir kişi onları teneffüs edebilir. Tüberküloz olan bir kişi, bakterileri şu yollarla iletebilir:

– Hapşırma

– Öksürme

– Konuşma

– Şarkı söyleme

Bağışıklık sistemi sağlıklı çalışan kişiler, bakterilerle enfekte olsalar bile tüberküloz semptomlarını görmeyebilirler. Bu latent veya inaktif tüberküloz enfeksiyonu olarak bilinir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, dünya nüfusunun yaklaşık dörtte birinde gizli tüberküloz bulunur.

Gizli tüberküloz bulaşıcı değildir, ancak zamanla aktif bir hastalık haline gelebilir. Aktif hastalık sizi ve başkalarını hasta edebilir.

Tüberküloz Tanısı

Cilt testi

Doktor, bir hastanın tüberküloz bakterileri ile enfekte olup olmadığını belirlemek için saflaştırılmış bir protein türevi (PPD) deri testi kullanabilir.

Bu test için doktor, cildin üst tabakasına 0.1 mililitre PPD (az miktarda protein) enjekte edecektir. Eğer ciltte, PPD’nin enjekte edildiği 5 milimetreden (mm) fazla bir kaynak varsa, TB pozitif olabilir. Bu test size bir TB enfeksiyonu olup olmadığını söyleyecektir; aktif tüberküloz hastalığı olup olmadığını söylemez.

Risk faktörleri, sağlık ve tıbbi öyküye bağlı olarak 5 ile 15 mm arasında olan reaksiyonlar pozitif kabul edilebilir. Risk faktörlerinden bağımsız olarak 15 mm üzerindeki tüm reaksiyonlar pozitif kabul edilir.

Ancak, test mükemmel değildir. Bazı insanlar TB olsalar bile teste cevap vermezler. Yakın zamanda TB aşısı olan kişiler pozitif çıkabilir ancak TB enfeksiyonu olmayabilir.

Kan testi

Tüberküloz sonuçlarını takip etmek için bir kan testi yapılabilir. Kan testi, belirli sağlık durumları veya belirli insan grupları için cilt testi yerine tercih edilebilir. Cilt testi gibi, kan testi aktif hastalığın olup olmadığını belirleyemez.

Göğüs röntgeni

Cilt testi veya kan tahlili pozitifse, akciğerlerde belirli küçük noktalara bakan bir göğüs röntgeni çekilebilir. Bu noktalar, enfeksiyonun bir belirtisidir ve vücudun tüberküloz bakterilerini izole etmeye çalıştığını gösterir.

Göğüs röntgeni negatif ise, muhtemelen gizli tüberküloz vardır. 

Diğer testler

Doktor ayrıca, tüberküloz bakterilerini kontrol etmek için, akciğerin derinliklerinden ekstrakte edilen balgam veya mukus üzerinde testler isteyebilir.

Eğer balgam testleri pozitif ise, bu, tüberküloz bakterileri ile başkalarını enfekte edebileceğiniz anlamına gelir. Tedaviye başlayıp, balgam testleriniz negatif olana kadar özel bir maske takmanız gerekir.

Diğer test sonuçları belirsiz kaldığı takdirde, göğüs, bronkoskopi veya akciğer biyopsilerinde CT taraması gibi diğer testler gerekebilir.

Tüberküloz Tedavisi Nedir?

Birçok bakteriyel enfeksiyon bir veya iki hafta boyunca antibiyotiklerle tedavi edilir ancak bu hastalık farklıdır.

Aktif tüberküloz hastalığı teşhisi konan kişiler genellikle altı ila dokuz ay süreyle ilaçların bir kombinasyonunu almak zorundadırlar. Tam tedavi kuru tamamlanmalıdır. Aksi halde, enfeksiyon geri gelebilir. Eğer tekrarlarsa, önceki ilaçlara dirençli olabilir ve tedavi edilmesi daha da zorlaşır.

Doktorunuz bazı ilaçlar reçete edecektir. Tüberküloz tedavisi ilaçları karaciğeri etkileyebilir, bu nedenle bu ilaçları alan kişiler, aşağıdaki gibi karaciğer hasarı semptomlarının oluşabileceğinin farkında olmalıdır:

– İştah kaybı

– Koyu idrar

– Üç günden uzun süren ateş

– Açıklanamayan bulantı veya kusma

– Sarılık veya cildin sararması

– Karın ağrısı

Bu belirtilerden herhangi biriyle karşılaşırsanız derhal doktorunuzu bilgilendirirn. Bu ilaçları alırken karaciğer fonksiyonunuzu sık sık kan testi ile kontrol ettirmelisiniz.

Tüberküloz Tedavi Süresi Nedir?

Tüberküloz tedavisi, kişinin yönlendirilen tüm ilaçları aldığı ve uygun tıbbi tedaviye erişimi olduğu için başarılı olabilir.

Enfekte kişinin başka hastalıkları varsa, aktif tüberkülozu tedavi etmek zorlaşır. Örneğin, HIV bağışıklık sistemini etkiler ve vücudun tüberküloz ve diğer enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini zayıflatır.

Diğer enfeksiyonlar, hastalıklar ve sağlık koşulları, tıbbı tedaviye yetersiz erişim gibi tüberküloz enfeksiyonunu zorlaştırabilir. Genel olarak, tam bir antibiyotik tedavisi de dahil olmak üzere erken tanı ve tedavi, bu hastalığı tedavi etmek için en iyi şansı sunar.

Tüberküloz nasıl önlenir?

Dünyadaki yüksek riskli bölgelerdeki çoğu insan, çocukken tüberküloz aşısı olur. Aşıya Bacillus Calmette-Guerin veya BCG denir ve sadece bazı türlerine karşı korur.

Tüberküloz bakterisine sahip olmak, mutlaka aktif semptomlarına sahip olduğunuz anlamına gelmez. Enfeksiyonunuz varsa ve belirtileri göstermiyorsanız, muhtemelen gizli tübeküloz vardır. 

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, aktif tüberkülozlu kişiler, önlem almazlarsa yılda 10 ila 15 kişiye yakın temas yoluyla bulaştırabilir.

Aktif hastalığı olan kişilerde, parçacıkların havaya yayılmasını önlemek için, solunum aygıtı olarak bilinen bir cerrahi maske takılmalıdır.

Aktif tüberkülozlu bir kişinin başkaları ile temasının engellenmesi ve doktorlar tarafından aksi belirtilmedikçe maske takmaya devam etmesi en iyisidir.