Tifo hastalığı diğer adıyla kara humma; yüksek ateş, ishal ve kusmaya neden olan bakteriyel bir enfeksiyondur. Ölümcül olabilir. “Salmonella typhi” bakterisinden kaynaklanır.
Enfeksiyon genellikle kontamine yiyecek ve içme suyundan geçer. Bakteriyi taşıdığını bilmeyen taşıyıcılar hastalığı bulaştırır.
Tifo erken farkedilirse, antibiyotiklerle başarılı bir şekilde tedavi edilir. Tedavi edilmediğinde, vakaların yaklaşık yüzde 25’inde ölümcüldür.
Semptomlar yüksek ateş ve gastrointestinal problemlerden oluşur. Bazı insanlar bakteriyi semptom geliştirmeden taşır. Tifo hastalığının tek tedavisi antibiyotiktir.
Tifo nedir?
Tifo hastalığı, Salmonella typhimurium (S. typhi) bakterisinin neden olduğu bir enfeksiyondur.
Tifo bakterisi, insanların bağırsaklarında ve kan dolaşımında yaşar. Enfekte bir kişinin dışkısı ile doğrudan temas yoluyla yayılır.
Hiçbir hayvan bu hastalığı taşımaz. Bu nedenle bulaşma her zaman insandan insanadır. Tedavi edilmezse, her 5 tifo vakasından 1’i ölümcül olabilir.
S.typhibakterisi ağızdan girer ve bağırsakta 1 ila 3 hafta geçirir. Bundan sonra, bağırsak duvarından, kan dolaşımına doğru yol alır. Kan dolaşımından diğer dokulara ve organlara yayılır.
Tifo, kan, dışkı, idrar veya kemik iliği örneği yoluyla S. typhi varlığının saptanmasıyla teşhis edilir.
Tifo hastalığının belirtileri nelerdir?
Hastalığın belirtileri, normalde bakteriye maruz kaldıktan 6 ila 30 gün sonra ortaya çıkar.
Tifo hastalığının iki ana belirtisi ateş ve döküntüdür. Ateş birkaç gün içinde kademeli olarak 39 ila 40 dereceye kadar yükselir.
Kızarıklık, özellikle boyun ve karın bölgesinde gül rengi lekeler oluşur. Diğer semptomlar şöyledir:
Halsizlik
Karın ağrısı
Kabızlık
Baş ağrısı
Ciddi, tedavi edilmeyen vakalarda bağırsak delinebilir.
Tifo hastalığının nedenleri nelerdir?
Tifo hastalığı, S. typhi bakterisinden kaynaklanır. Enfekte fekal madde ile kontamine olan yiyecek, içecek ve içme suyu yoluyla yayılır. Meyve ve sebzelerin yıkanması, kontamine su kullanılması halinde bulaşır.
Bazı insanlar asemptomatik tifo taşıyıcısıdır. Yani bakterileri barındırır ancak hiçbir semptom göstermez. Bazıları, semptomlar iyileştikten sonra bile bakterileri barındırmaya devam eder.
Taşıyıcı olarak testi pozitif çıkan kişilerin, tıbbi testler negatif olana kadar çocuklarla veya yaşlılarla bir arada bulunmasına izin verilmez.
Tifo hastalığı kimlerde olur?
Tifo hastalığı, dünya çapında ciddi bir tehdittir. Her yıl yaklaşık 27 milyon veya daha fazla insanı etkiler.
Çocuklar, yetişkinlere göre daha hafif semptomlar gösterir. Fakat hastalığa yakalanma konusunda en büyük risk altında olan da çocuklardır.
Aşağıdaki durumlar tifo hastalığı için risk oluşturmaktadır:
Tifonun oluştuğu bölgelerde çalışmak veya bu bölgelere seyahat etmek
Enfekte olmuş veya yakın zamanda tifo hastalığına yakalanmış biriyle yakın temasta bulunmak.
Salmonella typhi içeren kanalizasyonla kirlenmiş sudan içmek.
Tifo hastalığı nasıl tedavi edilir?
Tifo hastalığı için tek etkili tedavi antibiyotiktir. Antibiyotikler dışında, yeterli su içmek önemlidir. Bağırsakların delindiği daha ciddi vakalarda ameliyat gerekebilir.
Bağırsak kanaması veya bağırsakta delikler, tifo hastalığının en ciddi komplikasyonudur. Genellikle hastalığın üçüncü haftasında gelişir.
Diğer, daha az görülen komplikasyonlar şöyledir;
Kalp kası iltihabı (miyokardit)
Kalp ve kapakçıkların iltihaplanması (endokardit)
Büyük kan damarlarının enfeksiyonu (mikotik anevrizma)
Zatürre
Pankreas iltihabı (pankreatit)
Böbrek veya mesane enfeksiyonları
Beyni ve omuriliği çevreleyen zarların ve sıvının enfeksiyonu ve iltihabı (menenjit)
Deliryum, halüsinasyonlar ve paranoid psikoz gibi psikiyatrik sorunlar
Tifo hastalığında beslenme
Beslenme şekli, tifo hastalığını tedavi etmese de, bazı semptomları hafifletir. Özellikle, sindirimi kolay, besleyiciliği yoğun yiyecekleri yemek gerekir. Bunlar uzun süre enerji vererek, mide-bağırsak sorunlarını gidermeye yardımcı olacaktır.
Neler yenir?
Tifo diyetinde, pişmiş sebzeler, olgun meyveler ve rafine tahıllar gibi lif içeriği düşük yiyecekleri tercih etmelisiniz. Bol su içmek de önemlidir.
İşte tifo diyetinde yenebilecek bazı yiyecekler:
Pişmiş sebzeler: Patates, havuç, yeşil fasulye, pancar, kabak
Meyveler: Olgunlaşmış muz, kavun, elma püresi, konserve meyve
Süt ürünleri:Az yağlı veya yağsız pastörize süt, yoğurt, peynir ve dondurma
İçecekler: Şişelenmiş su, bitki çayı, meyve suyu, et suyu
Tifo hastalığında yenmemesi gerekenler
Lif içeriği yüksek yiyecekler, tifo diyetinde sınırlandırılmalıdır. Çünkü sindirimi zorlaştırır.
Yağ oranı yüksek baharatlı yiyeceklerin de sindirimi zor olacaktır. Bunlardan da uzak durulmalıdır. Tifo diyetinde kaçınılması gereken bazı yiyecekler:
Çiğ sebzeler: Brokoli, lahana, karnabahar, soğan
Meyveler: Kuru meyveler, çiğ meyveler, kivi
Tam tahıllar: Kinoa, kuskus, arpa,karabuğday, esmer pirinç
