Selenyum Nedir, Ne İşe Yarar, Nelerde Var? Faydaları ve Zararları

Selenyum vücut sağlığı için hayati önem taşıyan bir mineraldir ve yediğimiz besinlerden alınmalıdır.

Sadece küçük miktarlarda ihtiyaç duyulur ancak metabolizma ve tiroid fonksiyonu gibi vücudun bazı süreçlerinde önemli rol oynar.

Yazıda “selenyum vücutta ne işe yarar”, “selenyumun faydaları ve zararları nelerdir”, “selenyumun saça ve cilde faydaları nelerdir”, “selenyum eksikliği nedir”, “selenyum eksikliği hangi hastalıklara yol açar”, “selenyumun yan etkileri var mı, selenyumun özellikleri nelerdir” sorularının cevabını bulacaksınız.

Selenyum Yararları Nelerdir?

Güçlü bir antioksidan olarak davranır

Antioksidanlar gıdalarda bulunan ve serbest radikallere bağlı hücre hasarını önleyen bileşiklerdir. Serbest radikaller, günlük olarak vücudumuzda meydana gelen süreçlerin normal yan ürünleridir.

Kötü olarak düşünülürler ancak serbest radikaller aslında sağlık için gereklidir. Vücudun hastalıktan korunması da dahil olmak üzere önemli görevleri yerine getirirler.

Ancak, sigara, alkol kullanımı ve stres gibi durumlar aşırı miktarda serbest radikal oluşturabilir. Bu oksidatif strese yol açar, bu da sağlıklı hücrelere zarar verir.

Oksidatif stres, kalp rahatsızlığı, Alzheimer hastalığı ve kanser gibi kronik hastalıkların yanı sıra erken yaşlanma ve inme riski ile ilişkilendirilmiştir.

Selenyum gibi antioksidanlar, serbest radikal sayılarını kontrol altında tutarak oksidatif stresin azalmasına yardımcı olur.

Aşırı serbest radikalleri nötralize ederek ve hücreleri oksidatif stresin neden olduğu zararlardan korumaya çalışır.

Bazı kanserlerin riskini azaltır

Selenyum, vücuttaki oksidatif stresin azalmasına ek olarak, bazı kanserlerin riskini de azaltmaya yardımcı olur.

Bu, selenyumun DNA hasarı ve oksidatif stresi azaltma, bağışıklık sistemini güçlendirme ve kanser hücrelerini yok etme kabiliyetine atfedilmiştir.

Bu etki yalnızca yiyecekler yoluyla alınan selenyum ile ilgilidir, takviyeler şeklinde alınınca aynı etki görülmez. Ancak, bazı araştırmalar, selenyum takviyesi almanın, radyasyon tedavisi gören kişilerde yan etkileri azaltabileceğini öne sürüyor.

Örneğin, bir çalışmada oral selenyum takviyelerinin servikal ve uteris kanserli kadınlarda genel yaşam kalitesini ve radyasyona bağlı ishali azalttığı bulundu.

Kalp hastalığına karşı korur

Vücutta selenyum seviyelerinin düşük olması, koroner arter hastalığı riskinin artması ile ilişkili olduğundan, selenyum açısından zengin bir beslenme, kalbin sağlıklı kalmasına yardımcı olur.

25 gözlemsel çalışmanın bir analizinde, kan selenyum düzeylerinde % 50’lik bir artış koroner arter hastalığında % 24’lük bir azalma ile ilişkilendirildi.

Selenyum ayrıca kalp hastalığının ana risk faktörlerinden biri olan vücuttaki iltihap belirteçlerini düşürür.

Örneğin, koroner kalp hastalığı bulunan 433.000’den fazla kişiyi içeren 16 kontrollü çalışmanın gözden geçirilmesi, selenyum hapı alınmasının, inflamatuar bir belirteç olan CRP düzeylerini azalttığını gösterdi.

Ek olarak, güçlü bir antioksidan olan glutatyon peroksidaz düzeylerini arttırdı.

Bu, selenyumun vücuttaki iltihaplanmayı ve oksidatif stresi azaltarak, kalp krizi riskini düşürdüğünü gösteriyor. Oksidatif stres ve inflamasyon, ateroskleroza veya arterlerde plak oluşumuna bağlıdır.

Ateroskleroz, inme, kalp krizi ve koroner arter hastalığı gibi tehlikeli sağlık sorunlarına yol açabilir.

Selenyum açısından zengin besinler yemek, oksidatif stres seviyesini ve inflamasyon seviyesini minimuma indirmek için mükemmel bir yoldur.

Zihinsel düşüşü önlemeye yardımcı olur

Alzheimer hastalığı, hafıza kaybına neden olan, düşünce ve davranışları olumsuz etkileyen yıkıcı bir durumdur. Alzheimer hastalığı olan insanların sayısı gün geçtikçe artıyor. Bu nedenle, bu dejeneratif hastalığı önlemenin yollarını bulmak için de çalışmalar son hızla devam ediyor.

Oksidatif stresin, Parkinson, multipl skleroz ve Alzheimer hastalığı gibi nörolojik hastalıkların hem başlangıç ​​hem de ilerlemesine katkıda bulunduğu düşünülmektedir.

Birçok çalışma, Alzheimer hastalığı olan hastaların kanda daha düşük selenyum seviyesine sahip olduğunu fark etmiştir.

Buna ek olarak, bazı çalışmalar, gıda ve takviyelerden alınan selenyumun Alzheimer olan hastalarda hafızayı iyileştirebileceğini göstermiştir.

Küçük bir çalışma, hafif bir bilişsel bozukluğu olan hastalarda günde selenyum bakımından zengin bir Brezilya fıstığının ilave olarak tüketilmesinin, sözel akıcılık ve diğer zihinsel işlevleri geliştirdiğini bulmuştur.

Üstelik, deniz ürünü ve fındık gibi yüksek selenyum gıdaların bolca tüketildiği Akdeniz tipi beslenmede, Alzheimer hastalığının gelişme riski daha düşüktür.

Tiroid sağlığı için önemlidir

Selenyum tiroid bezinin düzgün işleyişi için önemlidir. Tiroit dokusu, insan vücudundaki diğer organlardan daha yüksek miktarda selenyum içerir.

Bu güçlü mineral, tiroidin oksidatif hasara karşı korunmasına yardımcı olur ve aynı zamanda tiroid hormonlarının üretiminde önemli bir rol oynar.

Sağlıklı bir tiroid bezi önemlidir çünkü metabolizmayı düzenler ve vücudun büyüme ve gelişmesini kontrol eder.

Selenyum eksikliği, bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırdığı bir hipotiroidizm türü olan Hashimoto tiroiditi gibi tiroid koşullarını tetikler.

6,000’den fazla insanın gözlemsel çalışması, düşük selenyum düzeylerinin otoimmün tiroidit ve hipotiroidizm riski ile ilişkili olduğunu bulmuştur.

Ayrıca, bazı çalışmalar selenyum takviyelerinin Hashimoto hastalığı teşhisi konmuş kişilere de fayda sağlayabileceğini göstermiştir.

Bir derleme, selenyum takviyelerinin üç ay süreyle alınmasının daha düşük tiroid antikorlarına yol açtığını bulmuştur. Ayrıca Hashimoto hastalığı olan hastalarda ruh hali ve genel iyilik halinde iyileşme sağlamıştır.

Bağışıklığı güçlendirir

Bağışıklık sistemi potansiyel tehditleri tespit ederek ve bunlarla mücadele ederek vücudu sağlıklı tutar. Bunlara bakteriler, virüsler ve parazitler dahildir.

Selenyum, bağışıklık sisteminin sağlığında önemli bir rol oynamaktadır. Bu antioksidan, vücudun oksidatif stresini azaltarak inflamasyonu azaltır ve bağışıklığı güçlendirir.

Çalışmalar, kan seviyelerinde selenyum artışının, bağışıklık yanıtını artırdığını göstermiştir.

Öte yandan, selenyum eksikliğinin bağışıklık hücrelerini olumsuz etkilediği belirtilmiştir ve daha yavaş bir bağışıklık tepkisine neden olduğu tespit edilmiştir.

Ayrıca, selenyum takviyeleri influenza, tüberküloz ve hepatit C hastalarında bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olur.

Astım belirtilerini azaltır

Astım, akciğerlerin içinde ve dışında hava taşıyan hava yollarını etkileyen kronik bir hastalıktır.

Astım hastalarında hava yolu iltihaplanır ve daralmaya başlar ve hırıltılı solunum, nefes darlığı, göğüs sıkışması ve öksürük gibi belirtilere neden olur.

Astım, vücuttaki oksidatif stres ve inflamasyon seviyelerinin artması ile ilişkilidir. Selenyumun vücuttaki iltihaplanmayı azaltma kabiliyetinden dolayı, bazı çalışmalar bu mineralin, astıma bağlı semptomları azaltmada etkili olabileceğini öne sürüyor.

Araştırmalar, astımı olan kişilerin kan seviyelerinde daha düşük selenyum bulunduğunu belirtmektedir.

Bir çalışma, kanında daha yüksek seviyede selenyum olan astım hastalarının, düşük seviyedeki hastalardan daha iyi akciğer fonksiyonuna sahip olduğunu göstermiştir.

Selenyum takviyeleri ayrıca astıma bağlı semptomları azaltmak için de faydalıdır.

Örneğin, bir çalışma, astım hastalarına günde 200 mcg selenyum verdiklerinde, bulgularını kontrol altına almak için kullanılan kortikosteroid ilaçların kullanımının azaldığını buldular.

Selenyum İçeren Besinler

Aşağıdaki yiyecekler selenyumun en zengin besin kaynaklarıdır.

– İstiridye

– Brezilya fıstığı

– Halibut

– Orkinos

– Yumurta

– Sardalya

– Ay çekirdeği

– Tavuk göğsü

– Hindi

– Süzme peynir

– Şitaki mantarı

– Esmer pirinç 

– Kuru fasulye

– Ispanak

– Mercimek

– Kaju fıstığı

– Muz

Bitki bazlı gıdalardaki selenyum miktarı, yetiştirildikleri topraktaki selenyum içeriğine bağlı olarak değişir.

Örneğin, bir çalışma, Brezilya fıstığındaki selenyum konsantrasyonunun bölgelere göre değiştiğini gösteriyor. Bir bölgedeki tek bir Brezilya fıstığı tavsiye edilen alımın % 288’ini sağladı, diğerleri ise sadece % 11’ini sağladı.

Günlük alınması gereken selenyum miktarı

Yetişkinler için (hem erkek hem de kadın), selenyum için günlük alınması gereken değer 55 mcg’dir. Hamile kadınlar için günde 60 mcg, emziren kadınlar için günde 70 mcg’dir. Selenyum için tolere edilebilir üst limit günde 400 mcg’dir. Bunun fazlası sağlık sorunlarıma neden olabilir.

Selenyumun Fazla Alınmasının Zararları

Selenyum sağlık için gerekli olmakla birlikte, aşırı alım çok tehlikelidir. Yüksek dozda selenyum tüketimi toksik ve hatta ölümcül olabilir.

Selenyum toksisitesi nadir olsa da, günde önerilen 55 mcg miktarına yakın tüketmek ve günde tolere edilebilecek maksimum 400 mcg üst sınırını asla aşmamak gerekir.

Brezilya fıstığı çok yüksek miktarda selenyum içerir. Çok fazla tüketilmesi selenyum toksisitesine neden olabilir.

Ancak toksisite, selenyum içeren gıdaları tüketmekten ziyade, takviyelerini kullanarak oluşur.

Selenyum fazlalığının ve toksisitesinin belirtileri şunlardır:

– Saç kaybı

– Baş dönmesi

– Mide bulantısı

– Kusma

– Titremeler

– Kas ağrısı

Ağır vakalarda, akut selenyum toksisitesi ciddi bağırsak ve nörolojik semptomlara, kalp krizine, böbrek yetmezliğine neden olabilir ve ölümle sonuçlanabilir.

Selenyum Eksikliği Nedir?

Selenyum eksikliği, vücutta yetersiz miktarda mineral bulunmasına işaret eder. Bu, selenyum açısından zengin gıdaların yetiştirildiği topraktaki selenyum seviyelerinin azalması nedeniyle olabilir.

Yetersiz selenyum alımı, selenyuma duyarlı bazı enzimlerin işlevini değiştirebilir. Bu enzimler arasında glutatyon peroksidazlar, iyodotironin deiyodinazlar ve selenoproteinler bulunur.

Selenyum eksikliği olan bireylerin fizyolojik strese karşı daha savunmasız olduğu bulunmuştur.

Selenyum Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Selenyum eksikliği kas zayıflığı, anksiyete, depresif ruh hali ve zihinsel karışıklık şeklinde ortaya çıkar. Bu belirtiler göz ardı edilirse daha karmaşık sağlık risklerine yol açabilir.

Kardiyovasküler sorunlara neden olur

Selenyum eksikliği, kalp kasının kronik bir hastalığı olan kardiyomiyopatiyle bağlantılıdır. Çalışmalar Çin’in Keshan bölgesinde yaygın bir kardiyomiyopati biçimi olan Keshan hastalığına neden olduğunu göstermiştir. Fare çalışmalarında selenyum takviyesi kardiyotoksisiteyi azaltmıştır.

Selenyumun oksidatif stresle mücadele ettiği bilinmektedir. Eksikliği potansiyel olarak oksidatif stresin artmasına neden olur ve kalp sağlığı da bundan etkilenir.

Sıçanlarda selenyum eksikliği miyokard hasarının artmasına neden olmuştur. 

Mineral eksikliği ayrıca lipit peroksidasyonuna (lipitlerin bozulmasına) neden olabilir. Bu, yüksek tansiyon seviyelerine ve trombosit agregasyonuna neden olarak kalp hastalığı riskini artırır. 

Endokrin sistemini etkiler

Endokrin sistemi, büyüme, gelişme ve metabolizmayı destekleyen hormonları düzenler. Tiroid, hipofiz ve adrenal bezleri, pankreas, testisler (erkek) ve yumurtalıkları (kadın) içerir.

Tiroid, insan vücudunun tüm organları arasındaki maksimum selenyum konsantrasyonunu içerir. Selenyum ile ilişkili enzimler olan iyodotironin deiyodinazlar tiroid hormon metabolizmasını destekler. Selenyum eksikliği bu süreci engelleyebilir.

Selenyum, hepsi endokrin sistem üzerinde çoklu eylemler gerçekleştiren 30’dan fazla farklı selenoproteinin çalışmasını kontrol eder. Bu selenoproteinler antioksidan görevi görür ve sistemdeki hücre fonksiyonunu değiştirir.

Kas-iskelet sistemine zarar verebilir

Selenyum eksikliği kas-iskelet sistemi hastalıklarına neden olabilir. Bunlardan biri, kemiklerin, kıkırdakların ve eklemlerin deformitesi ile karakterize olan Kashin-Beck hastalığıdır. Bu, eklemlerin genişlemesine yol açar ve hareketi kısıtlar.

Selenyum ve ilişkili selenoproteinlerin kas fonksiyonunda rolü vardır. Hem sığırlarda hem de insanlarda selenyum eksikliğinin çeşitli kas hastalıklarına neden olduğu gözlenmiştir.

Sinir sistemi sağlığını etkiler

Selenyum eksikliğinin depresif ruh hali ve saldırgan davranışa neden olduğu bulunmuştur. Eksiklik, bazı nörotransmitterlerin devir hızını etkileyebilir.

Selenyum ile ilişkili önemli enzimler olan glutatyon peroksidazlar ağırlıklı olarak beyinde bulunur. Bu enzimler, beyin sağlığına zarar verebilecek reaktif oksijen türlerini azaltır. Selenyum eksikliği bu yararlı süreci engelleyebilir.

Bağışıklık sistemine zarar verir

Raporlar selenyum eksikliğini zayıf bağışıklıkla ilişkilendirmiştir. Bu mineralin yetersizliği bağışıklık sistemini zayıflatabilir.

Selenyum eksikliğinin bağışıklık yanıtını bozduğu ve enfeksiyon riskini artırdığı bulunmuştur.  Eksiklik ayrıca bağışıklık hücrelerinin işlev bozukluğuna yol açabilir.

Üreme sistemini etkiler

Erkeklerde selenyum, testosteron biyosentezinde rol oynar. Eksiklik, erkeklerde kısırlığa neden olabilir.

Kadınlarda da selenyum eksikliği kısırlık sorunlarına yol açabilir. Selenyum eksikliğinin uzun vadede ölümcül sonuçları olabilir. 

Selenyum Eksikliği Kimlerde Görülür?

Selenyum eksikliği oldukça nadir olmakla birlikte, bazı insan grupları daha yüksek risk altındadır.

Böbrek Diyalizine Girenler

Böbrek diyalizi (hemodiyaliz olarak da bilinir) kandan selenyum çıkarır. Diyalize giren hastalar, ciddi gıda kısıtlamaları nedeniyle selenyum eksikliği yaşayabilir.

HIV ile Yaşayanlar

HIV ile yaşayan kişiler, ishal yoluyla aşırı besin kaybı nedeniyle selenyum eksikliğine sahip olabilirler. Malabsorpsiyon bile eksikliğe neden olabilir. 

Selenyumun Eksik Olduğu Bölgelerde Yaşayanlar

Toprakta selenyumun düşük olduğu bölgelerde yetiştirilen sebzeleri yiyen bireyler de selenyum eksikliği riski altında olabilir.

Bunlar arasında toprak selenyum düzeylerinin düşük olduğu Çin’in belirli bölgeleri vardır. Bazı Avrupa ülkelerinde yaşayan bireyler de risk altında olabilir.

Selenyum Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Selenyum eksikliği, serum veya plazmada mineral konsantrasyonları ölçülerek teşhis edilir ve doğrulanır. 70 bg / mL’den düşük selenyum seviyeleri, eksiklik olasılığını gösterir.

Selenyum Tedavisi

Selenyum eksikliği olan bireyler için en iyi tedavi, selenyum açısından zengin besinler yemektir.

Selenyum açısından zengin yiyecekleri herhangi bir nedenle yiyemiyorsanız, selenyum takviyeleri de etkili olacaktır. Selenyum toksisitesinden kaçınmak için takviyeleri almadan önce mutlaka doktora danışın.

Sonuç olarak;

Selenyum, vücudun düzgün çalışması için gerekli olan güçlü bir mineraldir.

Metabolizma ve tiroid fonksiyonlarında kritik bir rol oynamaktadır. Ayrıca vücudun oksidatif stres kaynaklı hasarlardan korunmasına yardımcı olur.

Bu mineral sadece sağlık için gerekli değildir, aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendirmeye, yaşla ilişkili zihinsel düşüşü yavaşlatmaya ve hatta kalp rahatsızlığı riskini azaltmaya yardımcı olur.

Bu mikro besin, istiridyeden mantara kadar çok çeşitli yiyeceklerde bulunur.

Yazıyı Paylaşın!!!

One comment

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir