Potasyum Nedir, Nelerde Var? Potasyum Eksikliği ve Fazlalığı

Potasyum nedir? Potasyum, vücudumuzda en bol bulunan üçüncü mineraldir ve çeşitli vücut süreçlerinde önemli roller oynamaktadır. Tüm canlı hücreler için gereklidir. Sıvı ve elektrolit dengesini korumaya, kas fonksiyonuna ve kan basıncını kontrol altında tutmaya yardımcı olur.

potasyum nedir
Potasyum nedir?

Yeterli miktarda potasyum almanın, inme ve kalp rahatsızlığı için bir risk faktörü olan hipertansiyonla mücadele etmek için en önemli mineral olduğu düşünülmektedir. Ayrıca kan basıncını düşürür. Günlük alınması gereken potasyum 3500 ila 4700 mg arasında değişmektedir. 

Potasyum Nedir?

Potasyum inanılmaz derecede önemli bir mineral ve elektrolittir. Yapraklı sebzeler, baklagiller ve somon balığı gibi çeşitli gıdalarda bulunur. Vücudumuzdaki potasyumun yaklaşık % 98’i hücrelerde bulunur. Bunların % 80’i kas hücrelerinde bulunurken,% 20’si kemik, karaciğer ve kırmızı kan hücrelerinde bulunur. Bu mineral vücudun çeşitli süreçlerinde önemli bir rol oynamaktadır. Kas kasılmaları, kalp fonksiyonu ve su dengesini yönetir. Önemli olmasına rağmen, dünya çapında çok kişi potasyum eksikliği yaşamaktadır.

Potasyum Faydaları

  • Yüksek tansiyonu düşürür: Potasyum kan basıncı yüksek olan kişilerde tansiyonu düşürür.
  • İnme riskini düşürür: Potasyum bakımından zengin beslenme, inme riskini % 27’ye kadar azaltabilir.
  • Osteoporozu önler: Yeterli potasyum almak, kemik kırığına neden olan osteoporoz hastalığını önler.
  • Böbrek taşlarını önler: Çalışmalar potasyumun, böbrek taşlarının riskini önemli ölçüde düşürdüğünü bulmuştur.

Potasyum Nelerde Var?

  • Muz

Muz, yüksek oranda potasyum bulunan besinlerin başında gelir. Orta boy bir muz, önerilen besin alımının % 9’u olan 422 mg potasyum içerir. Muzun % 90’ı karbonhidrattır ve az miktarda protein ve yağ içermektedir. 

  • Avokado

Avokado son derece sağlıklı bir meyvedir. Ayrıca yüksek oranda potasyum içeren besinlerdendir. 100 gramlık avokado, 485 mg potasyum sağlar; bu muzdakinden daha fazladır.

  • Beyaz patates

Beyaz patates, lifli bir sebzedir ve yüksek oranda potasyum bulunan yiyeceklerdendir. Kabuklu orta boy bir patates, 926 mg potasyum sağlar ve kalorisi ise 161’dir. Ayrıca magnezyum, C, B6 vitamini, lif ve folat bakımından zengindir.

  • Tatlı patates

Tatlı patatesin 100 gramı, 475 mg potasyum sağlar ve 90 kaloridir. Bu da günlük potasyum ihtiyacının % 10’una denk gelir.

  • Domates ürünleri

Domates çok yönlüdür ve kalp sağlığını korumak için önemli bir yiyecektir. Ayrıca önemli miktarda potasyum içeren gıdalardandır. Taze domates de potasyum içermesine rağmen, domates salçası, püresi ve suyu gibi domates ürünleri özellikle iyi birer kaynaktır. 100 gramlık domates püresi 439 mg, bir fincan domates suyu 556 mg potasyum sağlar.

  • Fasulye

Bazı fasulye türlerinin 100 gramında bulunan potasyum içeriği şöyledir:

  • Kuru fasulye = 454 mg
  • Lima fasulyesi = 508 mg
  • Pinto fasulyesi = 436 mg
  • Barbunya = 403 mg

Potasyum bir yana, fasulye önemli bir protein kaynağıdır. Buna ek olarak, tahıllarda bulunmayan önemli bir amino asit olan lizin içerir. 

  • Kuru kayısı

Lezzetli ve besleyici bir atıştırmalık olan kayısının 100 gramı 1162 mg potasyum sağlar. Kuru kayısı potasyumun yanı sıra fenoksik, flavonoidler, fitoöstrojenler ve karotenoidler gibi fitokimyasallar olarak adlandırılan antioksidanlar bakımından yüksektir.

  • Yoğurt

Tam yağlı yoğurdun 100 gramı, 155 mg potasyum içerir ve aynı zamanda mükemmel protein, kalsiyum, fosfor, magnezyum ve B vitaminleri kaynağıdır. Ek olarak, yoğurt, sağlığa yararlı probiyotikler içerir.

  • Somon

Pişmiş yabani somon, 100 gramda 628 mg potasyum içerirken, çiftlik somonları 100 gramlık porsiyon başına daha azına 384 mg’a sahiptir. Somon, omega 3 yağ asitleri bakımından yüksektir. Bu yağların anti-inflamatuar etkisi vardır. Diyabet, kalp hastalığı, astım, artrit ve kanser gibi birçok durumda faydalıdır.

  • Ispanak

Ispanak yeşil yapraklı bir sebzedir, hem çiğ hem de pişmiş olarak tüketilir. Çoğunlukla su (% 91), az miktarda protein, karbonhidrat ve yağ içerir. Ispanağın 100 gramı 558 mg potasyum sağlar. 

Günlük Potasyum İhtiyacı

Günlük potasyum ihtiyacı, kişinin sağlık durumu, aktivite seviyesi gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Potasyum günlük alım miktarı için bir tavsiye bulunmamaktadır. 3500 mg ile 4700 mg arasında alınabileceği belirtilmektedir. Yüksek oranda potasyum tüketmesi gerekenler de vardır. Bunlar;

  • Sporcular: Uzun ve yoğun egzersiz yapanlar, ter yoluyla potasyum mineralini önemli miktarda kaybeder. Bundan dolayı daha fazlasına ihtiyaçları vardır.
  • Yüksek riskli gruplar: Yüksek tansiyon, böbrek taşı, osteoporoz veya inme riski altındaki insanlar, günde en az 4700 mg potasyum almalıdır.

Potasyum Eksikliği

Hipokalemi olarak da adlandırılan potasyum eksikliği, kanda litre başına 3,5 mmol’den daha düşük potasyum olması anlamına geliyor. Genellikle vücut kronik ishal veya kusma gibi çok fazla potasyum kaybettiğinde ortaya çıkar. Vücudun su kaybetmesine neden olan ilaçlar olan diüretik kullanıyorsanız, potasyum kaybedebilirsiniz. Eksiklik belirtileri kan seviyelerine bağlıdır. Üç farklı eksiklik düzeyi bulunur:

  • Hafif eksiklik: Kişide 3-3.5 mmol / l kan düzeyleri olduğunda hafif potasyum eksikliği olur. Genellikle belirtiler hissedilmez.
  • Orta yetersizlik: 2.5-3 mmol / l’de gerçekleşir. Belirtileri kramp, kas ağrısı, zayıflık ve rahatsızlığı içerir.
  • Ciddi yetersizlik: 2.5 mmol / l’den daha düşük bir seviyede olur. Belirtileri düzensiz kalp atışı ve felçtir.
Potasyum Eksikliği Nedir?

Hipokalemi ya da bizim bildiğimiz adıyla potasyum eksikliği, kandaki potasyum seviyelerinin çok düşük olması anlamına gelir. Vücudun potasyum seviyesini böbrekler kontrol eder, idrar veya ter yoluyla da atılmasını sağlar.

Potasyum Eksikliği Neden Olur?

İdrar, ter veya bağırsak hareketleriyle çok fazla potasyum kaybedebiliriz. Yiyeceklerden yeterli miktarda potasyum alamazsak ve magnezyum seviyeleri de düşükse, potasyum eksikliği oluşabilir. 

Bazen de başka durumlardan kaynaklanır ve bazı ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkar. Potasyum eksikliğine neden olabilecek durumlar şunlar:

  • Bartter sendromu, tuz ve potasyum dengesizliğine neden olan nadir bir genetik böbrek bozukluğu
  • Gitelman sendromu, vücutta iyon dengesizliğine neden olan nadir bir genetik böbrek bozukluğu
  • Liddle sendromu, potasyum eksikliğine neden olan nadir bir hastalık
  • Cushing sendromu, kortizole uzun süre maruz kalma nedeniyle nadir görülen bir durum
  • Diüretik kullanımı
  • Uzun süre laksatif kullanmak
  • Yüksek doz penisilin
  • Diyabetik ketoasidoz
  • Magnezyum eksikliği
  • Adrenal bez sorunları
  • Yetersiz beslenme
  • Zayıf emilim
  • Hipertiroidizm
  • Kalp krizi gibi katekolamin dalgalanması
  • KOAH ve astım için kullanılan insülin ve beta 2 agonistleri gibi ilaçlar
  • Baryum zehirlenmesi
  • Genetik olarak potasyumun eksik olması

Potasyum Eksikliği Belirtileri

Vücutta potasyum seviyeleri düşerse, bu durum birtakım belirtilerle kendini gösterir. Potasyum eksikliği belirtileri şunlardır;

  • Halsizlik ve yorgunluk: Halsizlik ve yorgunluk potasyum eksikliğinde görülen ilk belirtidir. Kas kasılmalarını düzenleyen bir mineral olduğu için kaslar zayıf çalışır.
  • Kas krampları ve spazmlar: Kas krampları, kasların ani ve kontrolsüz kasılması anlamına gelir ve kandaki potasyum seviyeleri düşük olduğunda ortaya çıkar.
  • Sindirim problemleri: Sindirim problemlerinin birçok nedeni olabilir. Bunlardan biri de potasyum eksikliğidir. Potasyum, beynin sindirim sisteminde bulunan kaslara sinyal iletir. Bu sinyaller sindirim sistemindeki kasılmaları harekete geçirir ve sindirilebilsin diye besinleri uyarır. Kandaki potasyum seviyeleri düşük olduğunda, beyin sinyalleri etkin şekilde iletemez. Yiyeceklerin hareketi yavaşlar, şişkinlik ve kabızlık gibi sindirim problemleri meydana gelir. 
  • Kalp çarpıntısı: Kalbinizin bir anda daha hızlı attığını hissettiniz mi? Bu his kalp çarpıntısıdır ve nedenlerinden biri de potasyum eksikliğidir. Kalp hücrelerindeki ve dışındaki potasyum akışı, kalp atışını düzenlemeye yardımcı olur. Kandaki potasyum seviyesi düşükse, bu akış değişerek, kalp çarpıntısı meydana gelir. 
  • Kas ağrısı ve sertlik: Potasyum, kaslara olan kan akışını düzenler. Potasyum eksikliğinde, kan damarları daralabilir ve kaslara kan akışı kısıtlanır. Yani kaslara daha az oksijen gider, bu da onların parçalanmasına ve bozulmasına neden olur. Sonuç olarak kas sertliği ve ağrı gibi belirtiler ortaya çıkar.
  • Karıncalanma ve uyuşma: Kandaki potasyum seviyeleri düştüğünde, sinir sinyalleri zayıflayarak, karıncalanma ve uyuşma olabilir.
  • Solunum zorluğu: Ciddi bir potasyum eksikliği nefes almada zorluk yaşanmasına neden olur. Bunun sebebi, potasyumun akciğerleri genleşmesi için uyaran sinyalleri iletmesidir. Kandaki potasyum seviyeleri ciddi oranda düşük olduğunda, ciğerler düzgün şekilde genişleyip daralmaz. Bu, nefes darlığına neden olur.
  • Ruhsal değişiklikler: Potasyum eksikliği, ruhsal ve zihinsel yorgunluğa neden olur. Kandaki potasyum seviyeleri düşük olduğunda, beyin sinyalleri bozulabilir.
Potasyum Eksikliği Tedavisi
  • Potasyum takviyesi

Reçetesiz potasyum hapı almanız tavsiye edilmez. Çalışmalar yüksek dozda potasyum almanın, bağırsaklara zarar verebileceğini hatta ölümcül şekilde anormal kalp atımına yol açabileceğini göstermiştir. Ancak doktor tavsiyesi ile potasyum takviyesi alınabilir.

  • Potasyum açısından zengin yiyecekler yemek

Potasyum açısından zengin beslenme, vücuttaki potasyum eksikliğini önleyecek ve hatta tedavi edecektir. Doktor nasıl beslenmeniz gerektiği konusunda sizi yönlendirecektir. 

Potasyum Fazlalığı Nedir?

Hiperkalemi olarak da adlandırılan potasyum fazlalığı kandaki potasyum seviyelerinin çok yükselmesidir.

Potasyum pozitif yüklü bir elektrolittir. Elektrolitler, suda veya kan gibi diğer vücut sıvılarında çözündüklerinde doğal olarak pozitif veya negatif yüke sahip olan minerallerdir. Vücudun çalışmasına yardımcı olan bir elektrik yükünün vücutta taşınmasına yardımcı olur. 

Potasyum yediğimiz yiyeceklerden alınır. Normalde, böbrekler idrar yoluyla fazla potasyumu uzaklaştırır. Ancak vücutta çok fazla potasyum varsa, böbrekler hepsini atamayabilir ve kanda birikir. Kanda bulunan çok fazla potasyum kalbe zarar verir. Çarpıntı hissetmeye ve hatta kalp krizi geçirmeye neden olabilir. 

Potasyum Fazlalığı Belirtileri

Hafif hiperkalemi genellikle belirti göstermez. Belirtiler genellikle gelir ve gider. Haftalar veya aylar içinde yavaş yavaş gelişir. Hafif hiperkalemi belirtileri şunlardır:

  • Karın ağrısı
  • İshal
  • Mide bulantısı ve kusma

Tehlikeli derecede yüksek potasyum seviyeleri kalbi etkiler. Ani ve yaşamı tehdit eden sorunlara neden olur. Şiddetli hiperkalemi belirtileri şunlardır:

  • Göğüs ağrısı
  • Kalp çarpıntısı
  • Aritmi (düzensiz, hızlı kalp atışı)
  • Uzuvlarda kas zayıflığı veya uyuşma
Potasyum Fazlalığı Neden Olur?

Hiperkaleminin en yaygın nedeni böbrek hastalığıdır. Böbrek hastalığı böbreklere zarar verir, bu da kandaki atıkları gerektiği gibi filtrelemediği anlamına gelir. Böbrek hastalığına ek olarak hiperkaleminin nedenleri şunlardır:

  • Yüksek dozda potasyum takviyesi almak
  • Yüksek tansiyonu tedavi eden bazı ilaçlar gibi böbreklerin potasyum salgılama yeteneğini engelleyen ilaçlar kullanmak.

Şiddetli hiperkalemi aniden ortaya çıkar. Kalpte kalp krizine neden olan yaşamı tehdit eden değişikliklere neden olabilir. Tedavi edilmezse hafif hiperkalemi bile zamanla kalbe zarar verir.

Potasyum Fazlalığı Tedavisi

Potasyum fazlalığı kandaki potasyum seviyesine göre tedavi edilir. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

  • Diüretikler: Diüretikler, sodyum ve potasyum gibi daha fazla elektrolit atılmasına neden olur. Sık idrara çıkmayı sağlar.
  • İlaç kullanımı: Tansiyon ilaçları ve diğer bazı ilaçlar potasyum seviyesini yükseltebilir. Farklı türde bir ilacı durdurmak veya almak kandaki potasyum seviyesini düşürür. Doktor hangi ilaç değişikliklerinin yapılacağını belirler.
  • İntravenöz (IV) tedavi: Vücutta potasyum seviyesi çok yüksekse, damar yoluyla bir sıvı verilir. Bu kalbi korumaya yardımcı olan bir IV kalsiyum glukonat infüzyonudur. 
  • Diyaliz: Böbrek yetmezliği durumunda diyalize ihtiyaç olabilir. Diyaliz, böbreklerin kanınızdaki fazla potasyumu atmasına yardımcı olur.

Kaynakça: 1, 2, 3, 4

Yazıyı Paylaşın!!!

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir