Nötropeni, enfeksiyonlara karşı temel bir savunma hattı oluşturan, bir tür beyaz kan hücresi olan nötrofillerde belirgin bir azalma ile karakterize bir durumdur. Bu durumun ana komplikasyonu yüksek enfeksiyon riskidir.
Nötrofiller kemik iliğinde yapılır. Vücudun her tarafına geniş çapta hareket eden ve diğer hücrelerin yapamadığı dokulara girebilen kısa ömürlü hücrelerdir.
En sık karşılaşılan durum, kanser hastalarının kemoterapi nedeniyle nötropeni geliştirmesidir. İlgili ilaçlar, öldürmek üzere tasarlandıkları kanser hücrelerinin yanı sıra nötrofilleri de yok eder.
Nötropeni Nedir?
Nötropeni, kan dolaşımında anormal derecede düşük seviyelerde nötrofil hücrelerinin bulunduğu bir durumdur. Nötrofiller patojenlerle, özellikle de bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmada hayati öneme sahip önemli bir beyaz kan hücresi türüdür.
Yetişkinlerde, her bir mikrolitre kanda 1.500’den az nötrofil sayımı, nötropeni olarak kabul edilir eğer bu değer 500’ün altında ise durum ağırdır.
Ağır vakalarda normalde ağızda, deride ve bağırsakta bulunan bakteriler bile ciddi enfeksiyonlara neden olabilir.
Nötropeni; nötrofil üretimindeki bir düşüş, nötrofillerin hızlandırılmış kullanımı, nötrofillerin artan yıkımı veya her üç faktörün bir kombinasyonundan kaynaklanabilir.
Geçici (akut) veya uzun süreli (kronik) olabilir. Bu durum aynı zamanda doğuştan (doğumdan itibaren) ve edinilmiş nötropeni (daha sonraki yaşamda gelişir) olarak gruplandırılır.
Nötropeni Türleri
Siklik nötropeni
Bu, nötrofil sayılarında dalgalanmalara neden olan nadir, doğuştan oluşan sendromdur, yaklaşık 1.000.000 kişiden 1’ini etkiler.
Kostmann sendromu
Nötrofillerin düşük seviyelerde üretildiği genetik bir hastalıktır. Kostmann sendromu olan kişiler erken yaşta enfeksiyonlara eğilimlidir.
Kronik idiyopatik nötropeni
Bu, baskın olarak kadınları etkileyen, nispeten yaygın bir nötropeni türüdür.
Myelokathexis
Bu, nötrofillerin kemik iliğinden (oluşturuldukları yerde) kan dolaşımına geçemedikleri bir durumdur.
Otoimmün nötropeni
Bu, bir bireyin bağışıklık sisteminin nötrofillere saldırıp yok etmesiyle ortaya çıkar.
Shwachman-Diamond sendromu
Bu, cücelik, pankreas ile ilgili problemler ve düşük bir nötrofil sayımı dahil çoklu etkileri olan nadir bir genetik hastalıktır.
İzoimmün neonatal nötropeni
Bu bir annenin antikorlarının plasentayı geçtiği ve gelişen fetüsün nötrofillerine saldırdığı bir durumdur. Bu durum genellikle 2 ay içinde kendini çözer.
Nötrofiller kemik iliğinde daha büyük kemiklerin merkezinde üretilir. Bu süreci bozan herhangi bir şey nötropeniye neden olabilir.
En sık olarak kanser için uygulanan kemoterapiden kaynaklanır. Kemoterapi gören kanser hastalarının yaklaşık yarısı bir düzeyde nötropeni yaşayacaktır.
Nötropeninin diğer potansiyel nedenleri arasında şunlar vardır:
– Lösemi
– Yüksek tansiyon, psikiyatrik bozukluklar ve epilepsi için kullanılan antibiyotikler ve ilaçlar dahil olmak üzere bazı ilaçlar.
– Barth sendromu, çoklu sistemleri etkileyen genetik bir hastalık
– Kemik iliği üretimindeki problemler nedeniyle işlevsiz kan hücreleri ile karakterize edilen bir grup bozukluk olan miyelodisplastik sendromlar
– Osteomiyelofibroz olarak da bilinen nadir kemik iliği problemi olan miyelofibroz
– Alkol bağımlılığı
– Vitamin eksiklikleri, en sık B12 vitamini , folat ve bakır eksikliği.
– Sepsis, üretilenden daha hızlı nötrofilleri kullanan kan dolaşımının bir enfeksiyonu.
– Pearson sendromu
– Hepatit A, B ve C, HIV / AIDS, sıtma, tüberküloz, dang humması ve Lyme hastalığı dahil olmak üzere bazı enfeksiyonlar.
– Hipersplenizm veya genişlemiş bir dalak
Bazı otoimmün koşullar nötrofilleri hedefleyerek sayılarını azaltabilir. Bu koşullar şunlardır:
Prematüre bebeklerin nötropeni ile doğma olasılıkları, doğum tarihlerine yakın doğan bebeklerden daha fazladır.
Bu durum yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde yenidoğanların yüzde 6 ila 8’ini etkiler. Genel bir kural olarak, bebek ne kadar küçük olursa, nötropeniye sahip olma olasılığı da o kadar artar.
Nötropeni Belirtileri Nelerdir?
Nötropeninin kendisi herhangi bir belirti göstermez. Genellikle rutin kan testleri veya başka bir durum için yapılan testler sırasında belirlenir.
Bu nedenle, kemoterapi gören ve en fazla risk altında olan hastalar düzenli kan testlerine tabi tutulmalıdır.
Bu durum ile ilgili en ciddi endişe, onu kontrol etmek için yeterli nötrofil sayısı olmadan kolayca vücuda yayılabilen bir enfeksiyona yakalanmaktır.
Enfeksiyon belirtileri şunlardır:
– Yüksek ateş veya düşük sıcaklık
– Titreme ve terleme
– Grip benzeri semptomlar
– Keyifsizlik
– Mukozit, ağrılı bir iltihap ve sindirim sisteminin mukoza zarının ülseri
Enfeksiyon oluşursa, febril nötropeni olarak da adlandırılan ateşli nötropeni riski vardır. Bu durum tıbbi bir acil durumdur ve en sık kemoterapi gören kanser hastalarında görülür. Ölüm oranları yüzde 2 ila 21 arasında değişir.
Febril nötropeni şöyle tanımlanır:
– 1 saat veya daha fazla süreyle 38 veya 38.5 üzerinde seyreden yüksek ateş
– Tam nötrofil sayımının mikrolitre başına 1.500 hücreden daha az olması
Nötropenili bir hastada enfeksiyonun hemen tedavi edilmesi hayati önem taşır.
Nötropeni Risk Faktörleri
Nötropeni riski, aşağıdaki gibi belirli koşullar tarafından artar:
– Kanser
– Lösemi
– Zayıflamış bağışıklık sistemi
Kemoterapi ve radyasyon tedavisi de riski artırır.
İdiyopatik nötropeni her yaştan insanı etkiler ancak 70 yaşın üzerindeki kişiler daha yüksek risk altındadır. Erkekler ve kadınlar eşit riske sahiptir.
Nötropeni Teşhisi
Doktor nötropeniyi teşhis etmek için bu testleri kullanabilir:
Tam kan sayımı (CBC)
Bu test nötrofil sayısını ölçer. Aralıklı CBC testleri, doktorun nötrofil sayısındaki değişiklikleri 6 hafta boyunca haftada üç kez kontrol etmesine yardımcı olabilir.
Antikor kan testi
Bu test, otoimmün nötropeniyi kontrol eder.
Kemik iliği aspiratı
Bu prosedür kemik iliği hücrelerini test eder.
Kemik iliği biyopsisi
Bu, kemik iliğinin kemikli kısmının bir parçasının test edilmesini içerir.
Sitogenetik ve moleküler testler
Bu test, sağlık uzmanınızın hücrelerin yapılarını incelemesine yardımcı olur.
Nötropeni Nasıl Tedavi Edilir?
Nötropeni tedavisi, hastalığın altında yatan nedene bağlı olacaktır. Etkisini azaltmaya yardımcı olan tıbbi tedaviler şunlardır:
Granülosit-koloni uyarıcı faktör (G-CSF)
Bu, nötrofiller ve diğer granülositler üretmek için kemik iliğini uyaran ve bunları kan dolaşımına salgılayan bir glikoproteindir. G-CSF’nin en sık kullanılan versiyonu filgrastim adı verilen bir ilaçtır.
Bazen enfeksiyon olasılığını azaltmak için profilaktik antibiyotik verilebilir. Bunlar genellikle nötrofil sayısının en düşük olacağı zamanda verilir.
Nötropenili bireyler için bazı temel yaşam tarzı önlemleri gerekir. Olabildiğinde enfeksiyon riskini düşürmek gerekmektedir.
Nötropenili kişilerin dikkat etmeleri gerekenler şunlardır:
– Özellikle tuvaleti kullandıktan sonra elleri düzenli olarak temizlemek
– Kalabalıklardan ve hasta olan insanlardan kaçınmak
– Diş fırçası, bardak, çatal, bıçak veya yiyecek gibi kişisel eşyaların paylaşılmaması
– Günlük banyo veya duş
– Et ve yumurtaları iyice pişirmek
– Hasarlı paketlerde yiyecek almamak
– Çiğ meyve veya sebzelerin dikkatlice yıkanması.
– Hayvan atıkları ile doğrudan temastan kaçınmak ve hayvanlarla temastan sonra elleri yıkamak.
– Bahçeyle uğraşırken eldiven giymek.
– Yumuşak bir diş fırçası kullanmak.
– Elektrikli tıraş makinesi kullanmak.
– Yaraların ılık su ve sabunla temizlenmesi ve bölgeyi temizlemek için antiseptik kullanılması.
– Yaraları koparmamak.
– Yüzeyleri temiz tutmak.
– Mümkün olduğunda en kısa sürede grip aşısı olmak.
Nötropeni aylarca veya yıllarca sürebilir. 3 aydan kısa sürdüğünde akut olarak adlandırılır. Daha uzun sürdüğünde buna kronik denir.
Düşük nötrofil seviyeleri tehlikeli enfeksiyonlara neden olabilir. Bu enfeksiyonlar, tedavi edilmediğinde yaşamı tehdit edebilir.
Şiddetli doğuştan nötropeniye sahip olmak, diğer durumlar için riski artırır. Doğuştan nötropenili kişilerin yaklaşık yüzde 40’ında kemik yoğunluğu azalabilşr. Bu, onları osteoporoz için daha yüksek bir risk altına sokar.
Yaklaşık yüzde 20’sinde ergenlik döneminde lösemi veya kan ve kemik iliği hastalığı vardır.
Nötropeni tedavisi, normal bir yaşam sürmeye yardımcı olabilir.
