Kanola yağı sayısız gıdada bulunan bitkisel bazlı bir yağdır. Sağlık etkileri ve üretim yöntemleri konusundaki endişelerden dolayı tüketimi riskli olarak düşünülmektedir.
Peki gerçekten öyle mi? “Kanola yağı faydalı mı, zararlı mı?”
“Kanola yağı ne demek”, “kanola yağı faydaları”, “kanola yağı zararları”, “kanola yağı ne işe yarar” hakkında öğrenmek istedikleriniz varsa, yazıyı okumaya devam edin.
Kanola yağı nedir?
Kanola ( Brassica napus L.) bitki melezlemesi ile yaratılmış bir yağlı tohum ürünüdür.
Kanada’daki bilim insanları, kendi başına erusik asit ve glukozinolatlar adı verilen toksik bileşikleri içeren kolza bitkisinin yenilebilir bir versiyonunu geliştirdi. “Kanola” ismi, “Kanada” ve “ola” anlamına gelmektedir.
Kanola bitkisi kolza bitkisi ile aynı görünse de, farklı besinler içerir ve yağı insan tüketimi için güvenlidir.
Kanola bitkisi geliştirildiğinden beri, bitki yetiştiricileri tohum kalitesini iyileştiren ve kanola yağı üretiminde yükselişe neden olan birçok çeşit geliştirmiştir.
Çoğu kanola ürünü, yağ kalitesini artırmak ve herbisitlere karşı bitki toleransını artırmak için genetik olarak modifiye edilmiştir yani GDO’ludur.
Kanola yağı, mazot yerine bir yakıt alternatifi ve lastikler gibi plastikleştirici maddelerden yapılan bir bileşen olarak da kullanılabilir.
Kanola yağı nasıl yapılır?
Kanola yağı üretimi sürecinde çok fazla adım vardır. Kanada Kanola Konseyi’ne göre, “kanola yağı nasıl üretilir?” sorusunun cevabı şöyledir:
Tohum temizliği
Kanola tohumları ayrılır, bitki sapları ve kir gibi yabancı maddeleri çıkarmak için temizlenir.
Tohum hazırlama ve ayırma
Tohumlar önceden yaklaşık 35 ℃ de ısıtılır, daha sonra tohumun hücre çeperini kırmak için valsli değirmenler ile püskürtülür.
Tohum pişirme
Tohum pulları buharla ısıtılan ocakta pişirilir. Genellikle, bu ısıtma işlemi 80 ° –105 ° C sıcaklıkta 15-20 dakika sürer.
Presleme
Daha sonra, pişmiş kanola tohumu pulları, vidalı preslerde preslenir. Bu işlem yağın % 50-60’ını pullardan uzaklaştırır, gerisi diğer yöntemlerle çıkarılır.
Solvent ekstraksiyonu
% 18–20 yağ içeren kalan tohum pulları, yağın kalanını elde etmek için heksan denilen bir kimyasal kullanılarak daha da parçalar.
Desolventleme
Heksan daha sonra buhara maruz bırakma yoluyla üçüncü kez 95–115 ° C sıcaklıkta ısıtılarak kanola tohumundan çıkarılır.
Ekstre edilen yağ buhar damıtma, fosforik aside maruz kalma ve asitle aktive olan killerden süzme gibi çeşitli usullerle rafine edilir.
Kanola Yağı Besin Değerleri
Diğer yağların çoğu gibi, kanola da iyi bir besin kaynağı değildir. Bir çorba kaşığı (15 ml) kanola yağı aşağıdaki besinleri içerir :
Kalori: 124
E Vitamini: Referans Günlük Alımın (RDI) % 12’si
K Vitamini: RDI’nin % 12’si
E ve K vitaminleri haricinde, bu yağ vitamin ve minerallerden yoksundur.
Yağ asidi bileşimi
Kanola, düşük doymuş yağ seviyesinden dolayı sıklıkla en sağlıklı yağlardan biri olarak lanse edilir. Kanola yağının yağ asidi dökümü şöyledir:
Doymuş yağ: % 7
Tekli doymamış yağ: % 64
Çoklu doymamış yağ: % 28
Kanola yağındaki çoklu doymamış yağlar, bitki kaynaklarından elde edilen bir tür omega-3 yağ asidi türü olan % 21 linoleik asit (daha çok omega-6 yağ asidi olarak bilinir) ve % 11 alfa-linolenik asit (ALA) içerir.
Kanola Yağı Zararları
Kanola yağı, dünyadaki en büyük ikinci yağ ürünüdür. Gıdalarda kullanımı artmaya devam etmektedir ve ticari gıda endüstrisinde en popüler yağ kaynaklarından biri haline gelmiştir.
Bu yüzden kanola yağının zararları daha çok gündeme gelmektedir. Nedir bunlar?
Omega-6 yağları yüksek
Kanola yağıözelliklerinden biri, yüksek omega-6 yağ içeriğidir. Omega-3 yağları gibi, omega-6 yağları da sağlık için önemlidir ve vücutta önemli işlevleri yerine getirir.
Ancak modern beslenme şekli birçok rafine edilmiş gıdada bulunan omega-6’larda aşırı derecede yüksektir ve doğal yiyeceklerde bulunan omega-3’ün düşük olması, iltihaplanmanın artmasına yol açan bir dengesizliğe neden olmaktadır.
Omega-6’nın omega-3’e en sağlıklı oranı 1: 1 iken, tipik bir beslenmede 15: 1 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Bu dengesizlik, Alzheimer hastalığı, obezite ve kalp hastalığı gibi bir dizi kronik durumla bağlantılıdır. Kanola yağında omega-6 yağ asitlerinin fazla olması bu hastalıklara zemin hazırlamaktadır.
Çoğunlukla GDO’ludur
GDO’lu gıdalar bazı nitelikleri belirginleştirmek veya ortadan kaldırmak için genetik materyallerle üretilir.
Örneğin, mısır ve kanola gibi yüksek talep gören mahsuller, herbisitlere ve zararlılara karşı daha dayanıklı olacak şekilde genetik olarak tasarlanmıştır.
Birçok bilim insanı GDO’lu gıdaları güvenli buluyor olsa da, çevre, halk sağlığı, mahsulün kirlenmesi, mülk hakları ve gıda güvenliği üzerindeki potansiyel etkileri konusunda endişeler bulunmaktadır.
Kanola ürünlerinin % 90’ından fazlası genetik olarak tasarlanmıştır. GDO’lu besinler on yıllardır insan tüketimi için onaylanmış olsa da, potansiyel sağlık riskleri hakkında çok az veri bulunmaktadır o yüzden tüketimi konusunda dikkatli olmakta fayda vardır.
Kanola yağı üretimi sırasında yüksek ısı ve kimyasal maddelere maruz kalır. Kimyasal olarak rafine edilmiş bir yağ olduğu düşünüldüğünde, kanola kimyasal aşamalardan (ağartma ve koku giderme gibi) geçer.
Rafine yağlar – kanola, soya, mısır ve palm yağları dahil – rafine, ağartılmış ve deodorize (RBD) yağlar olarak bilinir.
Rafine etme işlemi, esansiyel yağ asitleri, antioksidanlar ve vitaminler gibi yağlardaki besinleri belirgin şekilde azaltır.
Rafine edilmemiş, soğuk preslenmiş kanola yağları mevcut olmasına rağmen, piyasadaki çoğu kanola oldukça rafinedir ve sızma zeytinyağı gibi rafine edilmemiş yağlarda bulunan antioksidanlardan yoksundur.
Kanola Yağı Zararlı mı?
Gıda endüstrisinde en yaygın kullanılan yağlardan biri olmasına rağmen, sağlık üzerindeki etkileri konusunda az sayıda çalışma bulunmaktadır.
Dahası, var olduğu söylenen kanola yağı faydaları üzerine yapılan birçok çalışma, kanola yağı üreticileri tarafından desteklenmektedir. Bazı kanıtlar bu yağın sağlığı olumsuz yönde etkileyebileceğini öne sürüyor.
İltihabı artırma
Bazı hayvan çalışmaları, kanola yağını artan iltihaplanma ve oksidatif stres ile ilişkilendirir.
Oksidatif stres, serbest radikal hasarını önleyen veya yavaşlatan antioksidanlar ile, zararlı serbest radikallerin – inflamasyona neden olabilen – arasındaki dengesizlik anlamına gelir.
Bir çalışmada, % 10 kanola yağıyla beslenen fareler, birçok antioksidanda azalma ve soya yağı ile beslenen farelere kıyasla “kötü” LDL kolesterol seviyelerinde artışlar yaşadı.
Ayrıca, kanola yağı, yaşam süresini önemli ölçüde azalttı ve kan basıncında önemli artışlara yol açtı.
Yakın zamanda yapılan bir başka sıçan çalışması da, kanola yağının ısıtılması sırasında oluşan bileşiklerin belirli inflamatuar belirteçleri arttırdığını göstermiştir.
Belleğe etkisi
Hayvan çalışmaları bu yağın hafızayı olumsuz yönde etkileyebileceğini gösteriyor.
Farelerde yapılan bir araştırma, uzun süre kanola yağı tüketmenin hafızaya önemli ölçüde zarar verdiği ve vücut ağırlığında önemli artışlara neden olduğu sonucuna varmıştır.
Kalp sağlığına etkisi
Kanola yağının kalp için sağlıklı bir yağ olduğu söylenirken, bazı çalışmalar bu iddiaya itiraz ediyor.
2018 yılında yapılan bir çalışmada, 2.071 yetişkin yemek pişirmek için ne kadar sıklıkla yağ kullandıklarını bildirdi.
Aşırı kilolu ya da obez katılımcılar arasında, yemek pişirmek için genellikle kanola yağı kullananların, nadiren ya da hiç kullanmayanlara göre, metabolik sendrom geçirme olasılığı daha yüksekti.
Metabolik sendrom, kalp krizi riskini artıran yüksek kan şekeri, aşırı göbek yağı, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol veya trigliserit seviyeleri gibi bir dizi duruma verilen addır.
Kanola yağı yerine ne kullanılabilir?
Kanola yağıtüketiminin sağlığı nasıl etkilediğini tam olarak anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu açıktır. Ancak diğer birçok yağ, bilimsel kanıtlarla desteklenen sağlık yararlarına sahiptir.
Aşağıdaki yağlar ısıya dayanıklıdır ve çeşitli pişirme yöntemleri için kanola yağının yerine kullanılabilir.
Zeytinyağı
Zeytinyağı, kalp hastalığını ve zihinsel düşüşü önleyebilen polifenol antioksidanlar dahil, anti-enflamatuar bileşikler bakımından zengindir.
Hindistan cevizi yağı
Hindistan cevizi yağı yüksek ısıda pişirme için en iyi yağlardan biridir ve “iyi” HDL kolesterolün artmasına yardımcı olur.
Avokado yağı
Avokado yağı ısıya dayanıklıdır ve kalp sağlığına yararlı olabilecek karotenoid ve polifenol antioksidanları içerir.
Salata sosu ve ısı içermeyen diğer durumlarda şu yağlar kullanılabilir:
Keten tohumu yağı
Araştırmalar, keten tohumu yağının kan basıncını düşürmeye ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Ceviz yağı
Ceviz yağının yüksek kan şekeri ve kolesterol seviyelerini düşürdüğü belirtilmektedir.
Kenevir tohumu yağı
Kenevir tohumu yağı yüksek derecede besleyicidir ve salatalarda kullanmak için mükemmel bir lezzete sahiptir.
Sonuç olarak;
Kanola yağı, yemek pişirme ve gıda işlemede yaygın olarak kullanılan bir tohum yağıdır. Bu konudaki araştırmalar çelişkili bulgulara sahiptir.
Bazı çalışmalar sağlığa faydalı olduğunu belirtirken, çoğu kişi iltihaplanmaya neden olduğunu, hafızaya ve kalbe zarar verdiğini öne sürüyor.
Daha büyük ve daha kaliteli çalışmalar mevcut olana kadar kanola yağı yerine, faydaları kanıtlanmış ve yazıda belirtilen yağlardan birini tercih edin.
