İyot Nedir? İyot İçeren Besinler – İyot Eksikliği

İyot nedir? İyot, vücudumuzun yapamadığı ama bazı fonksiyonları gerçekleştirmek için gerekli olan önemli bir mineraldir. 

Tiroid bezi, iyotu tiroid hormonları yapmak için kullanır. Vücuttaki hasarlı hücreleri onardığından dolayı metabolizmayı destekler. Bu nedenle vücudumuzda iyotun eksik olması demek, bazı sorunların baş göstereceği anlamına gelir. Maalesef ki dünya çapında bulunan insanların üçte birinin iyot eksikliği yaşadığı düşünülmektedir. Bu gerçekten ciddi bir sayı. Bazı kişiler iyot eksikliği geliştirme konusunda daha yüksek risk altındadır. Peki kimlerde iyot eksikliği gelişebilir?

  • Hamile kadınlarda
  • Yaşadığı topraklarda az iyot bulunan insanlarda
  • İyotlu tuz kullanmayan kişilerde
  • Vejeteryan ya da vegan beslenenlerde

İyot Nedir?

Bu mineralin tiroid hormonları yapmada işe yaradığını belirttik. “İyot nedir?” sorusunu daha iyi cevaplayabilmek için tiroid bezinin işleyişini bilmemiz gerekir.

Tiroid; boynun önünde ses kutusunun altında bulunur. Vücudun büyümesinde ve gelişmesinde önemli rol oynar. Bunun için tiroit bezinin kana sabit miktarda tiroit hormonu salgılaması gerekir.

Tahmin edersiniz ki tiroit hormonu bunu iyot kullanarak yapar. Vücudunda iyot eksikliği olanlar bundan dolayı yeterince tiroit hormonu üretemez. 

Yeterli tiroit hormonu üretilmemesi, istenmeyen durumlara yol açar. Tiroid bezi uzun süre yeterli tiroit hormonu alamazsa, eksikliği telafi etmek için genişler. Bunun sonucunda guatr olarak bilinen hastalık ortaya çıkar.

İyotun Faydaları

iyot nedir
İyot nedir?
  • Tiroid fonksiyonu

İyotun en önemli rolü, uygun tiroid fonksiyonunu sağlamaktır. Tiroid hormonlarının tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) üretimini düzenlemeye yardımcı olur. Düşük tiroid hormonu üretimini ve hipotiroidizmi önlemek için yeterli iyot almak önemlidir.

  • Bebek gelişimi

Hamile olan kadınların daha fazla iyota ihtiyacı vardır. İyot, bebeklerin beyin gelişimi için gereklidir. Araştırmalar, hamilelik sırasında yeterli iyot almayan annelerden doğan bebeklerin, hamilelik sırasında yeterli iyot alan annelerden doğan bebeklere göre daha düşük IQ’ya sahip olma olasılığının yüksek olduğunu bulmuştur. 

Emziren kadınların da daha yüksek iyota ihtiyacı vardır. Çünkü bebeklerine anne sütü yoluyla mineral sağlarlar. Yeterli miktarda iyot alan anne, bebeğin sağlıklı beyin gelişimini destekler. 

  • Çocuğun beyin gelişimi

İyotun faydalarından biri bebeklerin beyin gelişimine katkıda bulunması ile birlikte bu gelişimin çocukluk dönemine kadar uzanmasıdır. Yeterince iyot almayan çocuklar, zihinsel engelin artması riski altındadır. 

  • Bebeklerin sağlıklı kiloda doğması

Hamilelik sırasında yeterli iyot almak, sağlıklı bir doğum ağırlığını belirler. Guatrı olan hamile kadınlar üzerinde yapılan bir çalışma, artan iyot alımının guatrı düzelttiğini ve doğum ağırlığında iyileşmeye yol açtığını göstermiştir. 

  • Guatr riskini düşürme

Guatr, tiroid büyümesine verilen addır. Genellikle hipotiroidizm (az aktif tiroid) veya hipertiroidizm (aşırı aktif tiroid) sonucu oluşur. En yaygın iyot eksikliğidir. Hashimoto veya Graves hastalığı gibi belirli durumların bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir. İyotun faydalarından biri de beslenmeyle ilgili guatrın gelişmesini önlemeye yardımcı olmasıdır.

  • Fibrokistik meme hastalığının tedavisi

Fibrokistik meme hastalığı, memede ağrılı kitlelere neden olan kanserli olmayan bir durumdur. Genellikle üreme çağındaki kadınlarda görülür ancak menopozdan sonra kadınlarda da olabilir. Bazı araştırmalar, ağrıyı ve diğer semptomları azaltmanın iyotun faydalarından kaynaklandığını keşfetmiştir.

  • Tiroid kanserinin tedavisi

Radyoaktif iyot, tiroid kanseri olan kişilerin tedavisine yardımcı olur. Tiroid, alınan iyotun neredeyse tamamını emer. 

Radyoaktif iyot almak, kanserli olanlar da dahil olmak üzere, ameliyatla alınmayan tiroid hücrelerini yok eder. Ayrıca vücudun diğer bölgelerine yayılmış farklılaşmış tiroid kanseri olan kişilerin ömrünün uzamasına da yardımcı olur.

İyotun Zararları

İyotun faydalarının uygun tiroid fonksiyonu için gerekli olduğunu biliyoruz. Çok fazla iyotun zararları olabileceğini de unutmamak gerekir.

  • İyot zehirlenmesi

Çok fazla iyot alımı, iyot zehirlenmesine yol açabilir. Belirtiler ne kadar aldığınıza bağlı olarak değişir. Mide bulantısı ve kusmadan, zayıf nabız ve deliryuma kadar değişebilir. 

  • Hipertiroidizm

Bazı durumlarda, aşırı miktarda iyot almak, hipertiroidizm olarak da adlandırılan aşırı aktif tiroide yol açabilir. 

  • Guatr

Yeterli iyot almak, guatrın gelişmesini önlemeye yardımcı olurken, fazla iyot alımı zararları arasında guatr oluşumu da yer alır. 

  • Tiroid kanseri

Aşırı iyot, tiroid iltihabı ve tiroid kanseri riskini artırır.

  • İlaç etkileşimleri

İyot takviyeleri bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Metimazol gibi anti-tiroid ilaçları alırken takviye almak vücudun çok az tiroid hormonu üretmesine neden olabilir. 

ACE inhibitörleri içeren potasyum iyodür takviyeleri de kanda çok fazla potasyum bulunmasına neden olarak hiperkalemiye yol açabilir. Hiperkalemi kalple ilgili ciddi sorunlara neden olur.

  • Bu bahsettiğimiz iyotun zararları genellikle yiyeceklerden alınan miktarla oluşmaz. Günlük alınması gereken iyot miktarını aşacak şekilde iyot takviyesi kullanmaktan kaynaklanır.
iyot içeren besinler nelerdir
İyot hangi besinlerde var?

İyot İçeren Besinler

Günlük olarak iyot içeren besinler yemeliyiz. Çünkü iyot vücudumuzun yapamadığı ve birçok işlevi için ihtiyaç duyduğu bir mineraldir. Eğer vücudumuzda iyot eksikliği olursa, beyin hasarına kadar gidebilecek bazı geri döndürülemez sonuçlara maruz kalabiliriz. Şimdi iyot içeren besinlere bakalım.

  • Yosun

Okyanusta yetişen yosun, en fazla iyot içeren yiyeceklerdendir. Yosunun iyot içeriği, yetiştiği bölgeye göre değişiklik gösterir.

  • Morina balığı

Yağ oranı düşük bir balık olan morina, iyot dahil olmak üzere pek çok vitamin ve mineral içerir. İyot içeriği vahşi ya da çiftlik ortamında yetişmesine bağlı olarak değişir. Tahmin edersiniz ki, vahşi yakalanmış morina balığının iyot içeriği çok daha yüksektir. 

  • Süt

Süt ürünleri iyot içeren besinlerdendir. Sütle birlikte yoğurt ve peynir yiyerek de günlük iyot ihtiyacı karşılanabilir.

  • İyotlu tuz

Sofra tuzuna iyot eklenmesinin guatr hastalığını azalttığının fark edilmesiyle, iyotlu tuz birçok kişinin ihtiyacını karşılayabileceği bir kaynak haline dönüşmüştür.

  • Karides

İyot yönünden zengin besinlerden olan karides, deniz suyunda bulunan iyotun bir kısmını emdiği için iyi bir kaynaktır.

  • Ton balığı

Morinadan daha az iyot sağlasa da, ton balığı da iyot içeren gıdalar arasında yerini alır.

  • Yumurta

Daha çok yumurtanın sarısında iyot bulunur. Tavuk yemindeki iyot içeriğine göre yumurtanın sağladığı iyot miktarı da değişir.

  • Kuru erik

Kuru erik iyot içeren meyvelerdendir. 

  • Mısır

Mısırın diğer hayvansal kaynaklı yiyeceklerde göre iyot miktarı düşük olsa da, yine de iyot ihtiyacının az da olsa bir kısmını karşılar.

İyot içeriği merak edilen başka yiyecekler de var. Örneğin;

  • Muz iyot açısından zengin midir?

Muzda çok az miktarda iyot bulunsa da, iyot açısından zengin değildir.

  • Patateste iyot var mıdır?

Kabuğu soyulmuş patateste iyot bulunur.

  • Pembe Himalaya tuzunda iyot var mı?

Pembe Himalaya tuzunun iyot içeriği düşüktür.

  • Havuç iyot içerir mi?

Havuç doğal olarak çok fazla iyot içermez.

İyot içeren besinler diğer mineralleri içeren besinlere göre sınırlıdır. Bu da günlük olarak alınmasını daha önemli hale getirmektedir.

İyot Eksikliği Nedir?

Tiroid bezinin fonksiyonunu yerine getirmesi için gerekli olan iyot kişinin vücudunda yoksa, iyot eksikliği oluşur. Tiroid boynun ön kısmında bulunan kelebek şeklindeki bezdir ve endokrin sistemin bir parçasıdır. Tiroit hormonu üreterek kana bırakır. Kan ise bu hormonları vücudun gerekli dokularına taşır.

Tiroit hormonları vücudun enerjiyi kullanmasını, sıcak kalmasını ve organların sağlıklı çalışmasını sağlar. Eksiklik durumunda bu denge bozulacak ve kişi önemli sorunlarla boğuşmaya başlayacaktır.

Bu mineralin eksik olması özellikle hamilelik döneminde ciddi bir sorundur. Bu dönemde iyot ihtiyacı artar. Artan ihtiyaç karşılanmazsa bebeğin beyin gelişimi etkilenecek ve kemikleri büyümeyecektir.

iyot eksikliği nasıl giderilir
İyot eksikliğinin belirtileri nelerdir?
İyot Eksikliği Neden Olur?

Eksiklik, yeterince iyot alamamaktan kaynaklanır. Yetişkin birinin günlük ihtiyacı 150 mcg’dir. Bu hamileler ve emziren kadınlarda daha fazladır. Hamileler için günlük alım 220 mcg, emzirenler için 290 mcg’dir.

İyot Eksikliği Kimlerde Görülür?

Dünya çapında çeşitli sebeplerle birçok kişi yeterince iyot alamıyor. Peki neden? İyot eksikliği kimlerde olur?

  • İyotlu tuz kullanmayan kişilerde
  • Denizden uzak bölgelerde yaşayanlarda
  • Vegan ve vejetaryen olanlarda
  • Hamilelerde
İyot Eksikliği Belirtileri

İyot eksikliği belirtilerinden biri tiroidin büyümesidir. Buna guatr denir ki tiroid hormonu eksikliğe uyum sağlamaya çalışırken yavaş yavaş büyür.

İyot eksikliğinin belirtilerinden bir diğeri hipotiroididir. Hipotiroidizm, vücutta iyot seviyesi düştüğünde tiroit bezi yeterince tiroit hormonu üretemediğinde ortaya çıkar. Bunun sonucunda metabolizma yavaşlar, yorgunluk başlar ve her zamankinden daha fazla üşürsünüz.

İyot eksikliğinin genel belirtileri şu şekildedir;

  • Boynun şişmesi
  • Beklenmedik kilo alımı
  • Halsizlik
  • Saç dökülmesi
  • Cilt kuruluğu
  • Her zamankinden daha fazla üşümek
  • Nabız hızında değişiklik
  • Öğrenme ve hatırlama sorunu
  • Hamilelik döneminde bebekte gelişim sorunları
  • Aşırı kanamalı düzensiz adet dönemi
Vücutta İyot Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Guatr olan birinde tiroid bezi büyüyeceği için dışarıdan bakıldığında anlaşılabilir. Çünkü boyun kısmı şişecektir.

Tiroit bezindeki bozukluklar tiroid ultrasonu ya da tiroit kan testi ile anlaşılır. Tiroit hormon seviyeleri düşükse, iyot eksikliği olduğunun göstergesidir.

İyot Eksikliği Tedavisi

İyot eksikliğinin tedavisi dışarıdan iyot takviyesi alarak gerçekleştirilir. Doktor bu konuda gerekli bilgilendirme yaparak iyot takviyesi önerecektir.

İyot eksikliği tedavi edilmezse nelere yol açar?

Yeterince iyot alamamanın en büyük etkisi tiroit hormonu üretilmemesidir. Bu durum vücutta bazı komplikasyonlara yol açar. Özellikle hamilelik döneminde. Hamilelik sırasında gelişen eksiklik şunlara neden olur:

  • Düşük ve ölü doğum
  • Doğum kusurları
  • Yetersiz büyüme
  • Zihinsel engel
  • Gelişim gecikmesi

iyot nedir

İyot ihtiyacı nasıl giderilir?

Besinlerden iyotu karşılamak biraz zor. Çünkü besin olarak çok az iyot kaynağı var. İyot eksikliğinin yaygın olmasının nedeni de bu aslında.

İyot minerali için günlük alım miktarı 150 mcg’dir. Hamile ve emziren kadınların daha fazlasına ihtiyacı olabileceğini tahmin edersiniz. Çünkü onlar kendi ihtiyaçları ile birlikte bebeklerinin de ihtiyacını karşılamak zorundadır. Bu nedenle hamilelerin günde 220 mcg’ye, emziren kadınların ise 290 mcg’ye ihtiyacı vardır.

En iyi iyot kaynağı deniz yosunudur. Tabi bu nereden elde edildiğine göre değişir. Örneğin; Japonya gibi ülkelerdeki bazı yosunlar iyot bakımından zengindir. Balık, kabuklu deniz ürünleri, tavuk, süt ve süt ürünlerinde de iyot bulunur ama küçük miktarlarda. 

Günlük iyot ihtiyacını karşılamanın en basit yolu iyotlu tuz tüketmektir. Günde 3 gram iyotlu tuz tüketmek yeterli olacaktır.

İyot Fazlalığı Nedir?

İyot fazlalığı aşırı iyot takviyesi tüketimi sonucu vücutta birikmesi anlamına gelir. Aşırı iyot tüketimi nadirdir. Genellikle uzun süreli iyot eksikliğini tedavi etmek için iyot takviyesi almaktan kaynaklanır. Bazen deniz kenarında yaşayan insanlar çok fazla iyot tüketirler çünkü çok fazla deniz ürünü ve deniz yosunu yerler. Kuzey Japonya’da yaygın olduğu gibi iyot oranı yüksek su içerler.

Çok fazla iyot tüketmek genellikle tiroid fonksiyonunu etkilemez. Ancak az da olsa hipotiroidizm ve hipertiroidizme neden olabilmektedir.

Çok miktarda iyot tüketildiğinde ağızda pirinç tadı olur. Daha fazla tükürük üretilir. Fazla iyot sindirim sistemini tahriş edebilir ve kızarıklığa neden olabilir.

Genellikle fark edilmesi zor olan iyot fazlalığının belirtileri bulantı, kusma, ishal, deliryum ve şoktur.

İyot fazlalığı olan kişiler iyotlu tuz tüketmemelidir. Deniz yosunu ve deniz ürünlerini daha az yemelidir. İyot içeren takviyeleri almamalıdır.

Kaynakça: 1, 2, 3, 4, 5

Yazıyı Paylaşın!!!

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir