İskorbüt Nedir, Neden Olur? Belirtileri ve Tedavisi

İskorbüt ya da skorbüt çok ciddi C vitamini eksikliğidir. Kansızlık, halsizlik, yorgunluk, kendiliğinden kanama, uzuvlarda ve özellikle bacaklarda ağrı, vücudun bazı bölgelerinde şişlik ve bazen diş etlerinde ülserasyon ve diş kaybına neden olabilir.

C vitamini veya askorbik asit, temel bir besindir. Aşağıdakiler dahil çeşitli vücut yapılarının ve süreçlerinin gelişiminde ve işleyişinde rol oynar:

– Vücudun bağ dokularına yapı ve stabilite kazandırmaya yardımcı olan protein olan kolajenin düzgün oluşumu

– Kolesterol ve protein metabolizması

– Demir emilimi

– Antioksidan etkisi

– Yara iyileşmesi

– Dopamin ve epinefrin gibi nörotransmiterlerin oluşturulması

İskorbüt, eski Yunan ve Mısır zamanlarından beri bilinmektedir. Uzun deniz yolculuklarının düzenli bir taze ürün tedariği sağlamayı zorlaştırdığı 15. ila 18. yüzyıllarda genellikle denizcilerle ilişkilendirilir. Birçoğu hastalığın etkilerinden ölmüştür.

1845’teki İrlanda patates kıtlığı ve Amerikan İç Savaşı sırasında da iskorbüt vakaları görülmüştür. En son belgelenen salgın, savaş ve kuraklık sonrasında 2002 yılında Afganistan’da gerçekleşti.

Modern iskorbüt vakaları, özellikle zenginleştirilmiş ekmek ve tahılların mevcut olduğu yerlerde nadir görülür ancak yine de yeterli C vitamini tüketmeyen insanları etkileyebilir.

Skorbüt nedir?

İskorbüt, C vitamini veya askorbik asit eksikliği olduğunda ortaya çıkar. C vitamini eksikliği, halsizlik, anemi, diş eti hastalığı ve cilt problemlerine yol açar.

Bunun nedeni, bağ dokularında önemli bir bileşen olan kolajen yapmak için C vitamininin gerekli olmasıdır. Bağ dokuları, kan damarlarının yapısı da dahil olmak üzere vücuttaki yapı ve destek için gereklidir.

C vitamini eksikliği ayrıca bağışıklık sistemini, demir emilimini, kolesterol metabolizmasını ve diğer fonksiyonları da etkileyecektir.

İskorbüt hastalığının belirtileri nelerdir?

C vitamini vücutta birçok farklı rol oynar. Eksiklik, yaygın semptomlara neden olur.

C vitamini, vücudun demiri emmesine ve kolajen üretimine yardımcı olan gerekli bir besindir. Vücut yeterince kolajen üretmezse dokular parçalanmaya başlayacaktır.

Enerji üretimi için gerekli olan dopamin, norepinefrin, epinefrin ve karnitin sentezlenmesi için de gereklidir.

Tipik olarak iskorbüt belirtileri, en az dört hafta şiddetli, sürekli C vitamini eksikliğinden sonra başlar. Bununla birlikte, genellikle semptomların ortaya çıkması üç ay veya daha uzun sürer.

Erken uyarı işaretleri

İskorbüt hastalığının erken uyarı işaretleri ve semptomları şunlardır:

– Halsizlik

– Açıklanamayan tükenmişlik

– İştah azalması

– Sinirlilik

– Ağrıyan bacaklar

– Düşük dereceli ateş

Bir ila üç ay sonra ortaya çıkan semptomlar

Bir ila üç ay sonra tedavi edilmemiş iskorbüt hastalığının yaygın semptomları şunlardır:

– Anemi, kanda yeterince kırmızı kan hücresi veya hemoglobin bulunmadığında

– Diş eti iltihabı veya kolayca kanayan kırmızı, yumuşak ve hassas diş etleri

– Cilt kanamaları veya cilt altında kanama

– Tirbuşon şeklinde veya bükülmüş görünen ve kolayca kırılan merkezi kıllarla, genellikle inciklerde olmak üzere saç köklerinde morluk benzeri kabarıklıklar

– Genellikle bacaklarda ve ayaklarda geniş kırmızımsı mavi ila siyah morluk alanları

– Diş çürüğü

– Şişmiş eklemler

– Nefes darlığı

– Göğüs ağrısı

– Gözlerin beyazlarında (konjunktiva) veya optik sinirde göz kuruluğu, tahriş ve kanama

– Azalmış yara iyileşmesi ve bağışıklık sağlığı

– Işık hassaslığı

– Bulanık görme

– Ruh hali değişimleri, genellikle sinirlilik ve depresyon

– Sindirim sistemi kanaması

– Baş ağrısı

İskorbüt hastalığı, tedavi edilmeden bırakıldığında yaşamı tehdit eden koşullara neden olabilir.

Ciddi komplikasyonlar

Uzun süreli, tedavi edilmemiş iskorbütle ilişkili semptomlar ve komplikasyonlar şunlardır:

– Ciltte ve gözlerde sararma olan şiddetli sarılık

– Genelleştirilmiş ağrı, hassasiyet ve şişme

– Hemoliz, kırmızı kan hücrelerinin parçalandığı bir tür anemi

– Ateş

– Diş kaybı

– İç kanama

– Nöropati veya genellikle alt ekstremitelerde ve ellerde uyuşma ve ağrı

– Konvülsiyonlar

– Organ yetmezliği

– Deliryum

– Koma

– Ölüm

Bebeklerde iskorbüt

İskorbüt hastalığı olan bebekler huzursuz, endişeli ve yatıştırılması zor olacaktır. Ayrıca kolları ve bacakları yarıya kadar uzatılmış şekilde yatarken felçli gibi görünebilirler.

İskorbüt hastalığı olan bebeklerde ayrıca zayıf, kırılgan, kırılmaya ve kanamaya eğilimli kemikler veya kanama gelişebilir.

İskorbüt Risk Faktörleri ve Nedenleri

Vücudumuz C vitamini yapamaz. Bu, vücudun ihtiyaç duyduğu tüm C vitaminini yiyecek veya içecek yoluyla veya bir takviye alarak tüketmesi gerektiği anlamına gelir.

İskorbüt hastalığına sahip çoğu insan, taze meyve ve sebzelere erişimden yoksundur veya sağlıklı beslenemiyordur. İskorbüt, dünyadaki birçok insanı etkiliyor.

İskorbüt hastalığı düşünüldüğünden çok daha yaygındır özellikle de nüfusun risk altındaki kesimlerinde. Tıbbi durumlar ve yaşam tarzı alışkanlıkları da durumun riskini artırır.

Yetersiz beslenme ve iskorbüt hastalığı için risk faktörleri şunlardır:

– Çocuk olmak veya 65 yaş ve üstü olmak

– Günlük alkol tüketimi

– Yasa dışı uyuşturucu kullanımı

– Yalnız yaşamak

– Kısıtlayıcı veya belirli diyetler

– Düşük gelir, besleyici gıdalara erişimin azalması

– Evsiz veya mülteci olmak

– Taze meyve ve sebzelere sınırlı erişime sahip bölgelerde yaşamak

– Yemek korkusu içeren yeme bozuklukları veya psikiyatrik durumlar

– Nörolojik durumlar

– Sakatlıklar

– İrritabl bağırsak sendromu (IBS), Crohn hastalığı veya ülseratif kolit dahil olmak üzere inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) formları

– Sindirim veya metabolik koşullar

– Bağışıklık koşulları

– Kültürel beslenmenin neredeyse tamamen ekmek, makarna ve mısır gibi karbonhidratlardan oluştuğu bir yerde yaşamak

– Kronik ishal

– Dehidrasyon

– Sigara içmek

– Kemoterapi ve radyasyon tedavisi

– Diyaliz ve böbrek yetmezliği

Bebeklerin geç veya başarısız sütten kesilmesi de iskorbüt hastalığına neden olabilir.

İskorbüt Hastalığının Teşhisi

İskorbüt hastalığından şüpheleniyorsanız, doktorunuz beslenme geçmişiniz hakkında sorular soracak, durumun belirtilerini kontrol edecek ve kan testi isteyecektir. 

Kan testi, kan serumundaki C vitamini seviyelerini kontrol etmek için kullanılacaktır. Genel olarak, iskorbüt hastalığı olan kişilerin kan serumu C vitamini seviyeleri 11 µmol / L’den azdır.

İskorbüt Tedavisi

Belirtiler şiddetli olabilse de, iskorbüt tedavisi oldukça basittir.

C vitamini, birçok meyve ve sebzede doğal olarak bulunur. Ayrıca meyve sularına, tahıllara ve atıştırmalık yiyeceklere de eklenir.

Hafif bir iskorbüt vakasında, her gün en az beş porsiyon meyve ve sebze yemek, durumu tedavi etmenin en kolay yoludur.

Oral C vitamini takviyeleri de yaygın olarak bulunur ve vitamin çoğu multivitaminde bulunur. Birkaç günlük beslenme değişikliğinden sonra semptomlar devam ederse, doktora başvurmak gerekir.

Şiddetli, kronik iskorbüt vakaları için, doktor birkaç hafta ya da birkaç ay sürecek kadar yüksek dozlarda oral C vitamini takviyesi önerebilir.

Şiddetli iskorbüt hastalığı için belirli bir terapötik doz konusunda fikir birliği yoktur. Bu durumlarda, doktor birkaç hafta veya daha uzun süre yüksek dozda oral C vitamini takviyesi önerebilir.

Çoğu insan tedaviye başladıktan sonra oldukça hızlı bir şekilde iskorbüt hastalığından iyileşmeye başlar. Aşağıdakiler dahil, tedavinin bir veya iki günü içinde bazı semptomlarda iyileşme yaşanır:

– Ağrı

– Bitkinlik

– Bilinç bulanıklığı, konfüzyon

– Baş ağrısı

– Ruh hali

Aşağıdakiler dahil diğer semptomların tedaviyi takiben iyileşmesi birkaç hafta sürebilir:

– Zayıflık

– Kanama

– Morarma

– Sarılık

Günlük Önerilen C vitamini

İskorbüt hastalığı günlük önerilen C vitamini alımı ile önlenebilir. Günlük C vitamini önerileri yaşa, cinsiyete ve diğer sağlık koşullarına bağlıdır.

Sigara içen veya sindirim sorunları olan kişiler, sigara içmeyenlere göre tipik olarak günde en az 35 mg daha fazla C vitamini almalıdır.

C Vitamini Kaynakları

Portakal, misket limonu ve limon gibi turunçgiller geleneksel olarak iskorbüt hastalığını önlemek ve tedavi etmek için kullanılmıştır. Diğer bazı meyve ve sebzeler, turunçgillerden daha yüksek dozda C vitamini içerir.

Yüksek düzeyde C vitamini içeren yiyecekler şunlardır:

– Tatlı biberler

– Yeşil yapraklı yeşillikler, özellikle lahana, ıspanak ve pazı

– Brokoli

– Brüksel lahanası

– Kivi

– Dutsu meyveler, özellikle ahududu, çilek ve böğürtlen

– Domates

– Kavun

– Bezelye

– Patates

– Karnabahar

C vitamini suda çözünen bir vitamindir. Yemek pişirme, konserve yapma ve uzun süreli saklama, gıdalardaki vitamin içeriğini büyük ölçüde azaltabilir. C vitamini açısından zengin yiyecekleri mümkün olduğunca çiğ yemek en iyisidir.

İskorbüt hastalığı yaşayanlar yazıya yorum bırakabilir.