Hipoglisemi kan şekerinin normal sınırlar altına düşmesi (70mg/dl veya altı) olarak adlandırılır.
Hipoglisemi, genellikle diyabet tedavisinin sonucu olarak ortaya çıkar. Nadir de olsa başka ilaçlar ve çeşitli durumlar, diyabeti olmayan kişilerde de kan şekeri düşüklüğü yaşanmasına neden olur.
Hipoglisemi, acil tedavi gerektiren bir durumdur. Kan şekerinin hızlı şekilde normale dönmesi için şeker içeriği yüksek yiyecek veya içecekler tüketmek gerekir. Uzun sürede ise hipogliseminin nedeni belirlenmeli ve tedavisi buna göre yapılmalıdır.
Vücut kan şekerini nasıl düzenler?
Yemek yediğimizde vücudumuz, yiyeceklerdeki karbonhidratları glikoz da dahil olmak üzere çeşitli şeker moleküllerine ayırır.
Vücudumuzun ana enerji kaynağı olan glikoz, pankreas tarafından salgılanan insülin hormonu yardımıyla dokuların çoğunun hücrelerine girer.
İnsülin, glikozun hücrelere girmesini ve hücrelerin ihtiyaç duyduğu yakıtı sağlar. Fazla glikoz karaciğerimizde ve kaslarımızda glikojen şeklinde depolanır.
Birkaç saat boyunca yemek yemezseniz ve kan şekeri seviyeniz düşerse, pankreastaki başka bir hormon, karaciğere depoladığı glikojeni parçalaması ve kan dolaşımına glikoz salması için sinyal gönderir. Bu, tekrar yemek yiyene kadar kan şekerini normal aralıkta tutar.
Vücudumuz ayrıca glikoz yapma yeteneğine de sahiptir. Bu süreç esas olarak karaciğerde, aynı zamanda böbreklerde meydana gelir.
Hipoglisemi neden olur?
Hipoglisemi, kan şekeri seviyesi çok düştüğünde ortaya çıkar. Kan şekerinin düşmesinin bazı nedenleri var. En yaygın olanı diyabet tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkisi. Hipogliseminin sebepleri şu şekilde sıralanabilir;
Diyabet ile ilgili nedenler
Tip 1 diyabet ve tip 2 diyabet hastaları yeterince insülin üretmez. Sonuç olarak, glikoz kan dolaşımında birikir ve tehlikeli derecede yükselir. Bu sorunu düzeltmek için insülin ve başka ilaçlar alarak kan şekeri düzeylerinin düşürülmesi gerekir.
Ancak çok fazla insülin ve diğer diyabet ilaçları kan şekeri seviyesinin çok düşmesine neden olarak hipoglisemiyi tetikler. Diyabet ilacı aldıktan sonra normalden daha az yerseniz veya normalde yaptığınızdan daha fazla egzersiz yaparsanız, hipoglisemi oluşur.
Diyabet harici nedenler
Diyabeti olmayan kişilerde hipoglisemiye çok sık rastlanmaz. Diyabet dışında hipogliseminin nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
İlaçlar: Başka birinin oral diyabet ilacını yanlışlıkla almak, hipogliseminin olası nedenidir. Bazı ilaçlar, özellikle çocuklarda veya böbrek yetmezliği olan kişilerde hipoglisemiye neden olur. Buna örnek, sıtmayı tedavi etmek için kullanılan kinindir.
Aşırı alkol almak: Aç karna çok fazla içmek, karaciğerin depolanmış glikozu kan dolaşımına salmasını engeller. Bu da hipoglisemiye neden olur.
Bazı kritik hastalıklar: Şiddetli hepatit veya siroz gibi ciddi karaciğer hastalıkları hipoglisemiye neden olabilir. Vücudun ilaçları uygun şekilde atmasını engelleyen böbrek bozuklukları, bu ilaçların birikmesi nedeniyle glikoz seviyesini etkiler.
Aşırı insülin üretimi: Nadir bir pankreas tümörü (insülinoma), çok fazla insülin üretilmesine neden olarak hipoglisemi riski oluşturur.
Hormon eksiklikleri: Bazı adrenal bez ve hipofiz tümörü bozuklukları, glikoz üretimini düzenleyen hormonların eksikliğine neden olur. Çocuklarda büyüme hormonunun az salgılanması hipoglisemi nedenidir.
Reaktif hipoglisemi nedir?
Hipoglisemi çoğu zaman aç kalındığında ortaya çıkar. Bazen hipoglisemi semptomları, şeker içeriği yüksek olan yemeklerden sonra da olur çünkü vücut ihtiyacı olandan fazla insülin üretir.
Buna “reaktif hipoglisemi” veya “tokluk hipoglisemi” denir. Bu tip hipoglisemi, mide baypas ameliyatı geçirmiş kişilerde ortaya çıkar. Ameliyat olmamış kişilerde de görülebilir.
Kan şekeri çok düşerse, hipoglisemi semptomları şu şekilde ortaya çıkar:
Kalp atışının hızlı veya düzensiz olması
Bitkinlik
Ten renginin soluklaşması
Titreme
Endişe
Terleme
Açlık
Sinirlilik
Dudaklarda, dilde, yanakta karıncalanma veya uyuşma
Hipoglisemi kötüleştikçe, belirti ve semptomlar da değişir:
Günlük işleri yapmakta zorlanma
Bulanık görme
Nöbetler
Bilinç kaybı
Hipoglisemi atağı
Sürekli tekrarlayan hipoglisemi atakları, hipogliseminin farkına varmayı zorlaştırır. Vücut ve beyin artık titreme veya düzensiz kalp atışı gibi belirtiler üretmez. Bu yaşamı tehdit eden hipoglisemi riskini artırır.
Şeker hastalığı ve tekrarlayan hipoglisemi atakları durumunda doktoru bilgilendirmek gerekir.
Hipoglisemi tedavisi nasıl yapılır?
Acil tedavi
Hipoglisemi semptomları kendini gösterdiğinde, acilen yapılması gerekenler şöyledir:
Karbonhidrat yiyin:Karbonhidratlar vücutta kolayca şekere dönüştürülür. Meyve suyu, bal, şekerli yiyecekler yiyin.
Kan şekeri seviyesini tekrar kontrol edin: Karbonhidrat yedikten 15 dakika sonra kan şekeri seviyesini tekrar kontrol edin. Kan şekeri 70 mg/dL’nin (3,9 mmol/L) üzerine çıkana kadar karbonhidrat yiyip, kan şekerini kontrol etme işlemine devam edin.
Yemek yiyin: Kan şekeri normalleştiğinde, yemek yemek, onu dengelemeye ve vücudun glikojen depolarını yenilemeye yardımcı olur.
Altta yatan durumun tedavisi
Hipogliseminin tekrarlamasını önlemek için, doktorun altta yatan durumu belirlemesi ve tedavi etmesi gerekir. Altta yatan nedene bağlı olarak, uygulanabilecek tedaviler şöyledir:
İlaçlar: Hipogliseminin nedeni bir ilaçsa, doktor muhtemelen ilacı değiştirecek veya dozunu ayarlayacaktır.
Tümör tedavisi:Pankreastaki tümör, tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıyla tedavi edilir.
Hipoglisemi beslenme
Hipoglisemide beslenme büyük önem taşır. Şu noktalara dikkat edin;
Hipoglisemi atağı yaşayan kişilerin öğünlerdeki yediklerinin miktarını azaltıp, öğün sayısını artırması gerekir. Gün içinde 3 ana ve 3 ara öğün yapılabilir.
Öğün atlamak hipoglisemi riskini artırır.
Özellikle aç karnına katkı maddeli yiyecekler yememek gerekir.
Yağsız et, kümes hayvanları, balık, tam tahıllı ekmek, makarna, kinoa, pirinç, patates, sebze, meyve ve süt ürünleri tüketin.
Ana öğünlerde lif bakımından zengin gıdalar yiyin.
