Hiçbir şeyi unutmamak…Ne güzel olurdu değil mi? Öyle mi dersiniz? Bence de güzel olurdu. Ama bir taraftan da hayatımızı kabusa çevirebilirdi. Çünkü unutmak insanoğluna bahşedilmiş güzel bir nitelik. Özellikle de kötü olayları unutmak. Yaşadığı hiçbir olayı unutmayan hatta günü gününe, saati saatine hatırlayan bazı insanlar var. Bu bir hastalık aslında. Bu hastalığın adı hipertimezi.
HSAM olarak da biliniyor. Hipertimezi, otobiyografik bellek anlamına geliyor. Kişinin hayatı boyunca yaşadığı olayları ayrıntılarına kadar kolaylıkla hatırlayabildiği tıbbi bir durum.
Bilimsel çalışmalar bunu “fotojenik bellek” olarak adlandırıyor. Beynin olayları unutma ya da hatırlama bölgesiyle ilgili hala birçok araştırma yapılıyor. Bazı araştırmalar, bu hastalığın genetik olabileceğini söylüyor. Durumun beynin anatomik özellikleriyle ilgisi olduğunu söyleyenler de az değil.
Hipertimezi neden olur?
Çok fazla hipertimezi vakası yok. Kimi kaynaklara göre sayısı 25 ile 60 arasında değişiyor. Bundan dolayı hastalıkla ilgili yeterli çalışma yapılamamış. Durumun kesin nedeni bilinmiyor. Bazı vaka çalışmalarında hastalığın nedenleri şu şekilde belirtilmiş:
Atipik beyin anatomisi
63 yaşındaki bekar bir erkekle yapılan vaka çalışmasında kişi, olağanüstü bir hafızaya sahip. Hem kişisel hem de tarihi olayları ansiklopedik bilgi gibi sıralayabiliyor.
Bu kişinin beyin görüntüleme taramaları normal. Fakat ince ölçümler, epizodik ve uzamsal bellek için çok önemli bir beyin bölgesi olan sol medial temporal loblarda bazı olağandışı anatomik özellikler ortaya çıkarmış.
Takıntılı ezberleme alışkanlığı
Bir araştırma, hipertimezi olanların takıntılı bir alışkanlığa sahip olduğunu göstermiş. Her anıyı ayrıntılı şekilde hatırlama yeteneğine yol açan benzersiz bir obsesif-kompulsif bozukluk şekli olabileceği belirtiliyor.
Bu çalışma hastalığın tamamen takıntılı bir alışkanlık olamayacağını da söylüyor. Bir alışkanlığın hipertimezi haline gelebilmesi için çok fazla pratik gerektirdiği ifade ediliyor. Yani bu kişiler yaşadıkları olayları sürekli düşünerek, hafızalarını canlı tutmak için özel bir çaba harcıyor.
Savant sendromu
Bazı araştırmalar üstün hafıza durumunu savant sendromunun özelliklerine benzetiyor. Savant sendromu, otistik spektrum bozukluğu olarak tanımlanan bir nörogelişimsel bozukluk. Savant sendromlu bir kişi zihinsel engellidir. Hipertimezide olduğu gibi aşırı derecede belirli bir yeteneğe sahiptir.
Hipertimezinin belirtileri nelerdir?
İlginç ve anlaşılması zor bir rahatsızlık. Bu hastalığa sahip kişilerin belirli özellikleri var. Hastalığın bazı belirtileri şöyle:
Onlarca yıl önce olsa bile yaşadığı kişisel olayları yılına, gününe ve hatta saatine kadar hatırlamak.
Konuşmaları ve yaşadıklarını fotoğraf çeker gibi hafızasına kaydedip, hatırlamak.
Yüzleri ve isimleri ilişkilendirmede üstün bir yeteneğe sahip olmak.
Güçlü bir hayal gücüne sahip olmak.
Nesneleri ve nerede durduklarını hatırlamak.
Her gün aynı düzeni takip etmek gibi tekrarlayan davranışlara sahip olmak.
Hipertimezinin komplikasyonları neler?
Karşıdan baktığımızda hiçte kötü bir hastalık gibi durmuyor. Adı üstünde bir hastalık ve vücuda zarar veriyor.
Her şeyi hatırlamak, insana nasıl zarar verir ki demeyin. Bakalım hipertimezi ne gibi durumlara yol açıyormuş?
Hipertimezi,depresyona neden olabiliyor. Çünkü kişi yaşadığı hem iyi hem de kötü deneyimlerin her ayrıntısını hatırlıyor.
Anılarımız duygusal hayatımızı şekillendirdiği için her gün onunla yüzleşmek kişiyi depresyona ve bazen de intihara sürükleyebiliyor.
Bu hastalık, kişilerin ilişkilerinde de sorunlara neden olabiliyor. Hayatlarını şimdiki zamanda yaşamalarına engel oluyor.
Hastalığı teşhis etmenin doğrudan bir yolu yok. Şüpheli hastalar için, doktor, zihin görüntüleme testi yapabiliyor. Hafıza testi de yapılabiliyor.
MR taraması ve elektroensefalogramlar gibi belirli beyin görüntüleme testleri de teşhisi doğrulamada kullanılan yöntemler.
Hipertimezi tedavisi
Hastalık herhangi bir fiziksel soruna neden olmuyor. Sadece bazen bu kadar fazla bilgiyi hatırlamak, zihinsel olarak yorucu sonuçlar doğurabiliyor.
Hastalık için fiziksel ya da ilaç tedavisi yok. Obsesif-kompulsif bozukluk yaşayan kişilerde olduğu gibi terapi yöntemi kullanılıyor.
Tedavi planının bir parçası olarak, durumla başa çıkma yöntemleri anlatılıyor. Düşüncelerin nasıl temizleneceği ve güzel anılara odaklanılması konusunda tavsiyeler verilebiliyor.
İnsanlar, olumlu olanlar yerine daha çok üzücü ve olumsuz anıları hatırlıyorsa, hipertimezi gerçekten bir kabusa dönüşebilir. Kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
