Havlıcan, Güney Asya’ya özgü bir baharattır. Zencefil ve zerdeçal ile benzerdir, Ayurveda ve geleneksel Çin tıbbında yüzyıllardır kullanılmaktadır. Galangal kökü olarak da adlandırılır.
Zencefil ve zerdeçal gibi, taze veya pişmiş olarak yenebilir ve birçok Çin, Endonezya, Malezya ve Tayland yemeklerinde kullanılır.
Bu bitki, ayrıca enfeksiyonları tedavi etmeye, iltihabı azaltmaya, erkek fertilitesini engellemeye ve hatta farklı kanser türleriyle savaşmaya yardımcı olduğu düşünüldüğünden dolayı, belirli rahatsızlıkları iyileştirmek için kullanılır.
Havlıcan Nedir?
Havlıcan (Alpinia officinarum ve Alpinia galangal), Zingiberaceae ailesinin bir üyesidir. Bu çok yıllık bitki, güneydoğu Çin ve Endonezya’ya özgüdür ve Hindistan’daki Batı Bengal, Assam ve Doğu Himalaya ovalarında yetişir.
Ayurveda ve geleneksel Çin ve Avrupa tıbbı havlıcanın farklı kısımlarını soğuk algınlığı, mide ağrısı, iltihaplanma, diyabet, ülser, mide bulantısı, ishal, egzama ve çeşitli akut ve kronik rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanmıştır.
Havlıcan tohumu nefes tazeleyici, diş temizleyici, sindirime yardımcı ve müshil olarak kullanılır. Çiçekleri ve yumuşak sürgünleri baharat veya sebze olarak kullanılır. Kök veya köksapı, baharat ve uçucu yağ kaynağı (zencefil gibi) olarak kullanılır.
Görünüşü, tadı ve zencefil hissi verdiği için havlıcan, Çince’de ‘hafif zencefil’ (Liang-tiang) olarak da adlandırılır. Zencefil gibi flavonoidler, polifenoller, terpenler ve uçucu yağlar içerir.
Havlıcanın Yararları Nelerdir?
Havlıcan kökü geleneksel tıpta çeşitli rahatsızlıklar için bir çare olarak kullanılmıştır ve artan sayıda bilimsel çalışma bu kullanımı desteklemektedir.
Antioksidanlar bakımından zengindir
Havlıcan kökü, hastalıklarla savaşmaya ve hücreleri zararlı serbest radikallerden korumaya yardımcı, yararlı bitki bileşikleri olan zengin bir antioksidan kaynağıdır.
Özellikle hafızayı geliştirme, kan şekeri ve LDL (kötü) kolesterol seviyelerini düşürme gibi sağlık yararlarıyla bağlantılı bir grup antioksidan olan polifenoller açısından zengindir.
Polifenollerin zihinsel düşüş, tip 2 diyabet ve kalp hastalığına karşı koruduğu düşünülmektedir. Hem zencefil hem de zerdeçal – havlıcan kökünün iki yakın akrabası – polifenoller açısından zengindir ve aynı faydaları sağlar.
Havlıcan kökü vücudu belirli kanser türlerine karşı korumaya yardımcı olur.
Test tüpü çalışmaları, bitkinin içeriğindeki galangin olarak bilinen aktif bileşiğin, kanser hücrelerini öldürebileceğini veya bunların yayılmasını önleyebileceğini göstermektedir.
Daha spesifik olarak, bir çalışma, baharatın insan kolon kanseri hücrelerinin iki suşunu öldürme yeteneğini vurguladı. Diğer çalışmalar, meme, safra kanalı, cilt ve karaciğer kanseri hücreleriyle savaşabileceğini düşündürmektedir.
Erkek doğurganlığını artırır
Ortaya çıkan kanıtlara göre, havlıcan kökü, erkek doğurganlığını artırabilir.
Bir hayvan çalışmasında, havlıcan kök ekstresi verilen sıçanlarda sperm sayısı artmıştır.
Ek olarak, düşük sperm kalitesine sahip 66 erkekte yapılan 3 aylık bir çalışmada, havlıcan kökü ve nar meyve özü içeren günlük bir takviyenin alınması, sperm hareketliliğinde % 62’lik bir artış sağlamıştır.
Diğer afrodizyakların veya doğurganlık takviyelerinin aksine, havlıcan güvenlidir ve toksik değildir.
İnflamasyon ve ağrıyı azaltır
Havlıcan rizomları flavonoidler, tanenler, saponinler, glikozitler ve birkaç fenolik bileşik içerir. Bu fitokimyasallar, hayvan çalışmalarında güçlü anti-inflamatuar ve analjezik etkiler gösterdi.
Galangin, sitokinler ve interlökinler gibi proinflamatuar bileşikler üreten genlerin ekspresyonunu aşağı doğru düzenler.
Havlıcan özleri COX-1 ve 2 ve lipoksijenaz yollarını inhibe edebileceğinden, artrit, ödem, inflamatuar bağırsak hastalığı ve diğer inflamatuar bozuklukları yönetmek için kullanılabilir.
Enfeksiyonlara karşı korur
Havlıcan kökünden ekstrakte edilen uçucu yağlar bir dizi mikroorganizma ile savaşabilir.
Bu nedenle, bu bitki bazı gıdaların raf ömrünü uzatır.
Ayrıca, test tüpü çalışmaları, havlıcan kökünün, E. coli, Staphyloccocus aureus ve Salmonella Typhi dahil olmak üzere zararlı bakterileri öldürebileceğini düşündürmektedir.
Araştırmacılar, kurutulmuş ve taze havlıcan rizomlarından elde edilen uçucu yağların bakteri, maya, mantar ve parazitleri ortadan kaldırabileceğini iddia ediyor.
Taze havlıcan rizomundan elde edilen uçucu yağdaki monoterpenlerden biri olan Terpinen-4-ol, Trichophyton mentagrophytes’e karşı antimikrobiyal aktiviteye sahiptir.
Kurutulmuş rizomların özünden izole edilen bir bileşik olan asetoksikol asetat (ACA), bazı dermatofit (cilde bulaşan) bakteri türlerine karşı aktiftir. Zerdeçal ve zencefil arasında olan havlıcan, Staphylococcus aureus’a karşı en güçlü önleyici etkiye sahiptir.
2015 yılında yapılan bir hayvan araştırmasına göre, havlıcanın metanolik özleri antidiyabetik potansiyel gösterdi. Havlıcan özlerinin diyabetik sıçanlara verilmesi kolesterol ve trigliserit seviyelerini düşürdü, lipid metabolizmasını iyileştirdi ve diyabetik komplikasyonları önledi.
Havlıcan özünün karbonhidrat metabolizmasını inhibe ettiği ve yemek sonrası kan şekeri artışlarını en aza indirdiği bulundu. Glikoz kontrol aktivitesi sentetik antidiyabetik ilaçlarla aynı düzeydeydi.
Antioksidan aktivitesi nedeniyle bu bitkisel ilaç, karaciğeri ve pankreası oksidatif stres ve hasardan koruyabilir. Havlıcan içindeki polifenoller, alkaloidler, triterpenler, steroidler ve karbonhidratların bu aktiviteden sorumlu olduğu ileri sürülmektedir.
Antiproliferatif etkilere sahiptir
Havlıcan rizomu (kök), kanser hücrelerine karşı etkili olduğu bilinen asetoksikavikolasetat ve p-kumaril alkol-O-metil eter olmak üzere iki sitotoksik bileşik içerir.
Havlıcan özleri, melanom (cilt) hücreleri üzerinde antikanser etkiler gösterdi ve cilt kanserini önledi.
Bu bitkideki sitotoksik bileşikler, karaciğer hücrelerinde glutatyon-S-transferaz (GST) aktivitesini indükleyebilir. GST, mutajenik bileşikleri ve serbest radikalleri ortadan kaldırarak kanserli değişiklikleri önler.
Zencefil ve Zerdeçal ile Karşılaştırılması
Havlıcan, zencefil ve zerdeçal ile yakından ilişkilidir ve üç kök de yemeklere lezzet katmak için taze veya kuru olarak kullanılabilir.
Zencefil, taze, tatlı ama baharatlı bir tat sunarken, havlıcanın tadı daha keskin, daha baharatlı ve biraz daha acıdır. Zerdeçal, üçünün arasında en keskin ve acı aromaya sahip olandır.
Araştırma, her üç baharatın da benzer sağlık yararları olduğunu gösteriyor. Havlıcan kökü gibi, zencefil ve zerdeçal da antioksidan bakımından zengindir ve eklem sertliğini ve ağrısını azaltabilecek anti-inflamatuar özelliklere sahiptir.
Dahası, her üç baharat da farklı kanser türlerini önleyebilecek veya bunlarla mücadele edebilecek bileşikler içerir.
Havlıcan Besin Değeri
Havlıcan alt türlerinin çoğu iyi miktarda flavonoid içerir. Galangin, alpinin, kaempferol, kaempferide, pinene, pineol, chavicol, methyl cinnamate, hydroxycinnamaldehyde, isorhamnetin, camphene, myrcene, p-cymene, borneol, terpineol, 4-terpineol, fenchyl acetate, bornyl acetate, humulone ve zulone tanımlanmış olanlar.
Yaprak yağı, mirsen, okimen, pinen, borneol, karyofilien ve bisaboleni içerir. Havlıcan çiçeğinden elde edilen uçucu yağda a-pinen, sabinen, limonen, phellandrene, 1,8-cineole, linalool, terpinen-4-ol, a-terpineol, methyleugenol, patchoulene, caratol, a-farnesene, nerolidol, bisabolol ve benzyl bulunur.
Uçucu yağlardaki bu terpinoller ve esterlerden dolayı havlıcan, Hindistan ve Orta Doğu ülkelerinde parfüm veya tazeleyici olarak kullanılır.
Bir porsiyon havlıcan 45 kalori ve 2 gr diyet lifi içerir. Aynı zamanda doğal bir sodyum, demir ve A ve C vitaminleri (neredeyse zencefil gibi) kaynağıdır.
Havlıcan Nasıl Saklanır?
Havlıcan kökünü nemli, temiz bir beze sarın. Ardından plastik bir torbaya koyun. Havlıcan bu şekilde buzdolabında uzun süre saklanabilir. Kök, bezdeki nemi tutar ve aynı zamanda taze kalır.
Havlıcanın Zararları Nelerdir?
Bu kök, Ayurveda ve geleneksel Çin tıbbında yüzyıllardır kullanılmaktadır ve genellikle gıdalarda bulunan miktarlarda tüketildiğinde muhtemelen güvenlidir.
Ancak, güvenli bir dozaj veya takviyelerde bulunanlar gibi daha büyük miktarlarda tüketmenin, potansiyel yan etkileri hakkında sınırlı bilgi vardır.
Bir hayvan çalışması, kilo başına başına 2000 mg dozunun, enerji seviyelerinde bir düşüş, iştahsızlık, aşırı idrara çıkma, ishal, koma ve hatta ölüm dahil olmak üzere ciddi yan etkilere neden olduğunu gözlemledi.
Sonuç olarak;
Havlıcan kökü, zencefil ve zerdeçal ile yakından ilişkili bir baharattır, Ayurveda ve geleneksel Çin tıbbında popüler bir şekilde kullanılan bir ilaçtır.
Yemeklere lezzet katarken, antioksidanlar ve iltihap önleyici bileşikler içerdiğinden dolayı bir dizi sağlık faydasına da sahiptir.
Bunlar erkek doğurganlığını artırmak, enfeksiyonlardan korumak ve hatta potansiyel olarak bazı kanser türlerinden korumaktır.
