Gluten İntoleransı Nedir, Neden Olur? Belirtileri ve Tedavisi

Gluten intoleransı oldukça yaygın bir durumdur. Buğday, arpa ve çavdarın içinde bulunan bir protein olan glutene karşı istenmeyen reaksiyonlar oluşur.

Çölyak hastalığı, gluten intoleransının en şiddetli şeklidir. Nüfusun yaklaşık % 1’ini etkileyen ve sindirim sisteminde hasara yol açabilen otoimmün bir hastalıktır.

Ancak, insanların % 0.5-13’ü çölyak dışı gluten hassasiyetine, yani gluten alerjisinin daha hafif bir formuna sahip olabilir.

İşte gluten intoleransı ile ilgili bilinmesi gerekenler…

Gluten İntoleransı Nedir?

Gluten, benzersiz elastik formu nedeniyle soliter bir protein olarak da kategorize edilir.

Birçok çalışma, glutenin ağrılı ve özellikle zararlı sağlık komplikasyonlarının proteinin kimyasal yapısı tarafından tetiklendiğini göstermiştir.

Gluten intoleransından muzdarip kişinin bağışıklık sisteminde kimyasal bir reaksiyon meydana gelir çünkü o kişinin bağışıklık sistemi, maddeyi bir protein olarak değil, toksik bir bileşen olarak tanır ve bu da bağışıklık sistemini tehlikeye atan bir ters reaksiyona neden olur.

Gluten intoleransı olan kişilere glutensiz beslenmeye geçmelerinin tavsiye edilmesinin ana nedenlerinden biri, proteinin neden olduğu kimyasal reaksiyonun sadece mideyi etkilemesi değil, aynı zamanda vücudun farklı bölgelerinde açıklanamayan değişikliklere neden olmasıdır.

Bu değişiklikler, farklı gıda ve alerjen türlerine karşı anormal bağışıklık sistemi reaksiyonlarını tetikleyerek daha ciddi sağlık etkileri ve komplikasyonlarına neden olabilir.

Glüten intoleransı, bağışıklık sisteminin glüten açısından zengin gıdalara olumsuz bir reaksiyonu olan çölyak dışı gluten intoleransı olarak da adlandırılır.

Gluten İntoleransı Nedenleri

Gluten intoleransı sebepleri arasında; kişinin genel beslenmesi ve besin yoğunluğu, bağırsak florasına verilen hasar, bağışıklık durumu, genetik faktörler ve hormonal denge bulunur.

Glutenin birçok insanda çeşitli semptomlara neden olması, her şeyden önce sindirim sistemi ve bağırsak üzerindeki etkileriyle ilgilidir.

Gluten bir “antinutrient” olarak kabul edilir ve bu nedenle glüten intoleransı olsun veya olmasın hemen hemen tüm insanlar için sindirimi zordur.

Antinutrientler, tahıllar, baklagiller, kabuklu yemişler ve tohumlar dahil olmak üzere bitki besinlerinde doğal olarak bulunan bazı maddelerdir. 

Bitkiler, yerleşik bir savunma mekanizması olarak antinutrientler içerir; tıpkı insanlar ve hayvanlar gibi hayatta kalmak ve üremek için biyolojik bir zorunlulukları var. 

Bitkiler kaçarak kendilerini avcılardan koruyamadıkları için, antinutrient “toksinler” taşıyarak türlerini korumak için evrimleştiler.

Gluten, tahıllarda bulunan ve insanlar tarafından yenildiğinde aşağıdaki etkilere sahip olan bir antinutrient türüdür: 

– Normal sindirime müdahale edebilir ve bağırsakta yaşayan bakteriler üzerindeki etkisinden dolayı şişkinlik, gaz, kabızlık ve ishale neden olabilir.

– Bağırsağın iç yüzeyine zarar vererek bazı durumlarda “geçirgen bağırsak sendromuna” ve otoimmün reaksiyonlara neden olabilir.

– Bazı amino asitlere (proteinler), temel vitamin ve minerallere bağlanarak onları emilemez hale getirir.

Gluten İntoleransı Belirtileri Nelerdir?

Şişkinlik

Şişkinlik, yemek yedikten sonra karnın şişmesidir. Bu, rahatsızlık verir. Şişkinlik çok yaygındır ve birçok açıklaması olsa da, aynı zamanda gluten intoleransının bir işareti olabilir.

Şişkinlik, gluten intoleransına karşı en sık görülen şikâyetlerden biridir. Bir çalışma, çölyak dışı gluten hassasiyetinden şüphelenilen kişilerin % 87’sinde şişkinlik yaşandığını gösterdi.

İshal ve Kabızlık

Ara sıra yaşanan ishal ve kabızlık normaldir ancak düzenli olarak gerçekleşmesi endişe kaynağı olabilir. Bunlar aynı zamanda gluten intoleransının ortak bir belirtisidir.

Çölyak hastalığı olan kişiler gluteni yedikten sonra bağırsakta iltihaplanma yaşarlar.

Bu, bağırsak astarına zarar verir ve zayıf besin emilimine yol açarak önemli sindirim rahatsızlığı ve sıklıkla ishal veya kabızlık oluşturur.

Bununla birlikte, gluten çölyak hastalığı olmayan bazı insanlarda sindirim semptomlarına da neden olabilir. Glutene duyarlı bireylerin % 50’sinden fazlasında düzenli olarak ishal, % 25’inde kabızlık yaşanır.

Ayrıca, çölyak hastalığı olan bireyler, zayıf besin emilimi nedeniyle soluk renkli ve kötü kokulu dışkı görebilir.

Sıklıkta ishal, elektrolit kaybı, dehidrasyon ve yorgunluk gibi bazı önemli sağlık sorunlarına neden olabilir.

Karın Ağrısı

Karın ağrısı çok yaygındır ve bu semptomla ilgili çok sayıda açıklama yapabilir. Bununla birlikte, aynı zamanda gluten intoleransının da en yaygın semptomudur. Gluten intoleransı olanların % 83’ü gluten yedikten sonra karın ağrısı ve rahatsızlık yaşar.

Baş Ağrısı

Birçok kişi baş ağrısı ya da migren yaşar. Migren, yaygın bir koşul olup, çoğu insan düzenli olarak yaşamaktadır. Çalışmalar, gluten intoleransı olan bireylerin diğerlerine göre migrene daha yatkın olabileceğini göstermiştir.

Belli bir sebep olmaksızın düzenli baş ağrısı veya migren varsa, glutene duyarlı olabilirsiniz.

Yorgun Hissetme

Yorgunluk çok yaygındır ve genellikle herhangi bir hastalığa bağlı değildir. Ancak, sürekli çok yorgun hissederseniz, altta yatan bir sebep olabilir.

Gluten intoleransı olan bireyler özellikle gluten içeren besinleri yedikten sonra, yorgun hissederler. Çalışmalar glutene toleranslı bireylerin % 60-82’sinde yorgunluk ve halsizlik yaşadığını göstermiştir.

Ayrıca, gluten intoleransı demir eksikliği anemisine de neden olabilir, bu da daha fazla yorgunluk ve enerji kaybına neden olur.

Cilt Sorunları

Gluten intoleransı cildi de etkileyebilir. Dermatit herpetiformis adı verilen kabarcıklı bir cilt rahatsızlığı, çölyak hastalığının cilt tezahürüdür.

Hastalığı olan herkes glutene duyarlıdır ancak hastaların % 10’dan azında çölyak hastalığını gösteren sindirim belirtileri görülmektedir.

Ayrıca, glutensiz bir diyet uyguladıktan sonra diğer birkaç cilt hastalığı düzelme göstermiştir. Bu hastalıklar şöyledir: 

Psoriasis(sedef hastalığı)

Derinin küçültülmesi ve kızarması ile karakterize, cildin inflamatuar bir hastalığıdır.

Alopesi areata(saçkıran)

Yara izi bırakmayan saç dökülmesi olarak görülen otoimmün bir hastalıktır.

Kronik ürtiker

Soluk merkezli tekrarlayan, kaşıntılı, pembe veya kırmızı lezyonlarla karakterize cilt rahatsızlığı.

d vitamini eksikliği depresyon

Depresyon

Depresyon her yıl yetişkinlerin yaklaşık % 6’sını etkiler.

Sindirim konularına sahip insanlar, sağlıklı bireylerle karşılaştırıldığında, hem anksiyete hem de depresyona daha yatkın görünmektedir.

Bu, özellikle çölyak hastalığı olan insanlar arasında yaygındır. Gluten intoleransının depresyona nasıl neden olabileceği ile ilgili birkaç teori vardır:

Anormal serotonin seviyeleri

Serotonin, hücrelerin iletişim kurmasına izin veren bir nörotransmitterdir. Genellikle “mutluluk” hormonlarından biri olarak bilinir. Azalan miktarlar depresyon ile ilişkilendirilir.

Gluten eksofinleri

Bu peptidler gluten proteinlerinin bir kısmının sindirimi sırasında oluşur. Depresyon riskini artırabilecek merkezi sinir sistemine müdahele edebilirler.

Bağırsak florasında değişiklikler

Artmış miktarda zararlı bakteri ve azalmış miktarda faydalı bakteri merkezi sinir sistemini etkileyebilir ve depresyon riskini arttırır.

Birçok çalışma, kendine bildirilen gluten intoleransı olan depresif bireylerin sindirim semptomları çözülmese de daha iyi hissetmek için glutensiz bir diyet sürdürmesini istemektedir.

Bu, gluten intoleransının sindirim semptomlarına bakılmaksızın kendi başına depresyon duygusu uyandırabileceğini düşündürmektedir.

Açıklanamayan Kilo Kaybı

Beklenmedik bir kilo değişimi genellikle endişe vericidir. Çeşitli nedenlerden kaynaklanabilse de, açıklanamayan kilo kaybı, tanı konulmamış çölyak hastalığının ortak bir yan etkisidir.

Çölyak hastalığı olan hastalardaki bir çalışmada, üçte ikisi altı ay içinde kilo vermiş. Kilo kaybı zayıf besin emilimi ile birleştiğinde çeşitli sindirim belirtileri ile açıklanabilir.

demir eksikliği ne demek

Demir Eksikliğine Bağlı Anemi

Demir eksikliğine bağlı anemi, dünyadaki en yaygın besin eksikliğidir. Demir eksikliği düşük kan hacmi, yorgunluk, nefes darlığı, baş dönmesi, baş ağrısı, soluk cilt ve zayıflık gibi belirtilere neden olur.

Çölyak hastalığında, bağırsakta besin emiliminde bozulma olur ve bu da gıda maddesinden emilen demir miktarının azalmasına neden olur. Demir eksikliğine bağlı anemi, doktorun bildirdiği çölyak hastalığının ilk semptomları arasında olabilir.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, demir eksikliğinin hem çocuklarda hem de çölyak hastalığı olan erişkinlerde önemli olabileceğini düşündürmektedir.

Kaygı

Kaygı, dünya genelindeki insanların % 3-30’unu etkileyebilir. Endişe, sinirlilik, huzursuzluk ve ajitasyon duyguları içerir. Dahası, genellikle depresyon ile yakın ilişkilidir.

Gluten intoleransı olan bireyler, sağlıklı bireylere göre kaygı ve panik bozukluklarına daha yatkın gibi görünmektedir.

Buna ek olarak, bir araştırma, kendinden rapor edilen gluten intolaransına sahip bireylerin % 40’ının düzenli olarak kaygı yaşadıklarını ortaya koydu.

otoimmün hastalıklar nelerdir

Otoimmün Bozukluklar

Çölyak hastalığı, gluten yedikten sonra bağışıklık sisteminin sindirim sisteminize saldırmasına neden olan otoimmün bir hastalıktır.

Bu otoimmün hastalığa sahip olmak sizi otoimmün tiroid hastalığı gibi diğer otoimmün hastalıklara daha yatkın hale getirir.

Dahası, otoimmün tiroid bozuklukları duygusal ve depresif bozuklukları geliştirme için bir risk faktörü olabilir. 

Bu aynı zamanda, tip 1 diyabet, otoimmün karaciğer hastalıkları ve inflamatuar bağırsak hastalığı gibi diğer otoimmün hastalıklara sahip insanlarda çölyak hastalığını daha yaygın hale getirir.

Eklem ve Kas Ağrısı

Kişinin eklem ve kas ağrısı yaşamanın birçok nedeni vardır. Çölyak hastalarının genetik olarak aşırı duyarlı bir sinir sistemi olduğuna dair bir teori var.

Bu nedenle, kas ve eklemlerde ağrıya neden olan duyu nöronlarını aktive etmek için daha düşük eşikler olabilir. 

Ayrıca, glutene maruz kalma glutene duyarlı bireylerde iltihaba neden olabilir. İltihap, eklem ve kaslar da dahil olmak üzere yaygın ağrıya neden olabilir.

Bacak veya Kol Uyuşması

Gluten intoleransının bir diğer şaşırtıcı belirtisi, kol ve bacaklarda uyuşma veya karıncalanma bulunan nöropatidir.

Bu durum, diyabetli ve B12 vitamini eksikliği olan bireylerde sık görülür. Ayrıca toksisite ve alkol tüketiminden kaynaklanabilir.

Ancak çölyak hastalığı ve gluten intoleransına sahip kişilerin, sağlıklı kontrol gruplarına kıyasla kol ve bacak uyuşmazlığı yaşama riski daha yüksek görünmektedir.

Kesin neden bilinmemekle birlikte, bazıları bu belirtiyi gluten intoleransı ile ilgili bazı antikorların varlığına bağlamıştır.

Beyin Sisi

“Beyin sisi”, zihinsel karışıklık hissini ifade eder. Unutkanlık, düşünmede zorlanma veya zihinsel yorgunluk olarak tanımlanır.

Beyin sisi olması, gluten intoleransının yaygın bir semptomudur ve glutene tolerans göstermeyen bireylerin % 40’ını etkiler.

Bu semptom, glutendeki bazı antikorlara tepki ile ortaya çıkabilir ancak kesin nedeni bilinmemektedir.

Kronik Solunum Komplikasyonları

Aşırı öksürük, rinit, solunum sorunları, otitis ve boğaz ağrısına gluten intoleransı neden olabilir.

Gluten intoleransı ve solunum komplikasyonları arasındaki bağlantı, çölyak hastalığı olan kişilerin astım riskinin, bozukluğu olmayanlara kıyasla iki katına çıktığını ortaya koyan Journal of Allergy and Clinical Immunology’de yayınlanan 2011 tarihli bir raporda vurgulanmıştır.

Osteoporoz

Gluten içeren yiyecekler ve ürünler tüketmek bağışıklık sistemi için kötü olabilir, bu da birçok tıbbi komplikasyona ve bağışıklık sistemi reaksiyonlarına yol açabilir.

Bağışıklık sistemi, antijen tehdidine tepki göstererek vücudu toksik ve zararlı maddelerden koruma işlevi görür.

Bağışıklık sistemi tarafından oluşturulan proteinler antijenler olarak bilinir.

Bunlar hücrelerin iç yüzeyinde ve virüslerin, bakterilerin ve mantarların yüzeylerinde bulunur.

Antijenler, yalnızca antijen içeren maddeyi tanımlayıp ortadan kaldırmada başarısız olduklarında ters tepki verecek ve daha sağlıklı hücrelere saldırmaya başlayacaktır.

 Diş Komplikasyonları

2012’de yayınlanan bir araştırma çalışmasına ve makaleye göre, glutenin, vücudun diş minesi üretimini destekleyen birincil protein kaynaklarından birine olumsuz tepki vermesine neden olduğu belirlendi çünkü protein dişlere oldukça kolay yapışır ve mikroorganizmalar için bir sığınak haline gelir. 

Hormon Seviyelerinde Dengesizlik

Özellikle kadınlarda gluten intoleransı hormonal dengesizliğin yaygın bir tetikleyicisidir. Bu, gluten içeren farklı tahıllarda bulunan bir protein olan gliadin nedeniyle olur.

Kısırlık

Gluten intoleransı ayrıca farklı kısırlık komplikasyonlarına, düşüklere ve anormal menstruasyona neden olabilir; bu, esas olarak glüten, hormonal dengeyi bozabileceği için ortaya çıkar.

Anafilaksi

Bazı son derece nadir ve ciddi vakalarda, gluten intoleransı olan kişiler, esas olarak gliadine duyarlılıktan kaynaklanan ölümcül ve tekrarlayan anafilaksi geçirebilir.

Helsinki Üniversitesi Dermatoloji Bölümü tarafından yayınlanan araştırma raporlarına göre, alerjenlerde ve buğdayda bulunan çözünür bir protein maddesi olan gliadinin, glüten intoleransı olan kişilerde anafilaksiye neden olabileceği sonucuna varıldı.

Gluten İntoleransı Nasıl Anlaşılır?

Gluten intoleransının doğru teşhisi hayati derecede önemlidir.

Glutene duyarlılık, bağışıklık sisteminin glutene anormal veya ters reaksiyon göstermesi ile anlaşılır ve gliadin olarak bilinen bir proteinle savaşmak için antikorlar üretir.

Bu antikorlar, bir kan testi ve dışkı değerlendirmesi ile belirlenebilir.

Bağışıklık sisteminin yiyeceğe tepkisi esas olarak bağırsak yolunda meydana gelir ve bağırsak hareketi, yiyecekleri bağırsak sisteminden çıkarmanın tek yoludur, bu nedenle çölyak hastalığı için test yaparken dışkı testi çok daha doğrudur.

Potansiyel gluten intoleransı olan bir bireyin kan çalışması yukarıda belirtilen antikorları ortaya çıkarmazsa, bu kişinin bağırsak yolunun gliadin kalıntıları içermesi oldukça olasıdır, bu nedenle doktorlar herhangi bir teşhisi doğrulamak için öncelikle bir dışkı testi ister.

Dışkı muayenesi

Kan testi ile tüm insanlara immünolojik gluten intoleransı teşhisi konulamaz.

Bazen kan testi yanlış teşhise yol açabilir, bu da diğer birçok sağlık komplikasyonunu da doğurabilir.

Bilimsel bir araştırma raporuna göre, kişinin dışkısı, antigliadin antikorlarının izlerini belirlemek için ve söz konusu hastanın glüten intoleransının belirti ve semptomlarını göstermeye başlayıp başlamadığı gliadin için etkili bir şekilde kullanılabilir.

Midenin bağışıklık hücreleri vücudunuzun en büyük iç doku kütlesini korur ve hizalar.

Bu doku, antijen olarak da bilinen bakteri, virüs ve yabancı istilacılara karşı bir kalkan görevi görür.

Bağışıklık sisteminin bu antijenlere karşı sahip olduğu birincil savunma, bağışıklık sisteminin ürettiği antikorların birleşerek yabancı saldırganları ortadan kaldırdığı midenizde içi boş bir bölge olan bağırsak lümeninin içinde salgılayan IgA salgısı şeklindedir.

Bu antikorlar vücut tarafından asla yeniden emilemediği için dışkı muayenesinin arkasındaki mantık olan bağırsak hareketi ile elimine edilir.

Bağırsak Biyopsisi

Kan raporu çölyak hastalığı ya da gluten intoleransı olduğunu gösterdiğinde, bir sonraki adım, kan çalışmasını doğrulamak için bağırsak yolunda bir biyopsi yapmaktır, ancak gluten intoleransından ancak buğday ve çölyak hastalığına karşı bir alerji reddedilirse şüphelenilebilir.

Gluten İntoleransı Nasıl Tedavi Edilir?

Glutene duyarlı bireyler için mevcut en iyi ve tek tedavi, gluten içeren yiyeceklerden tamamen uzak durmaktır.

Gluten intoleransı bir otoimmün bozukluktur ve tedavisi yoktur. Sadece içinde gluten bulunan yiyeceklerden veya ürünlerden kaçınarak yönetilebilir.

Gluten intoleransı teşhisi konan kişinin, doktorun belirlediği glutensiz bir diyet uygulaması gerekir.

Gluten İntoleransı Uzak Durulması Gereken Yiyecekler

Gluten intoleransı durumunda buğday, çavdar ve arpa gibi tahıllardan kaçınmanın yanı sıra, gluten bulunabilecek bazı beklenmedik yiyeceklerden de uzak kalmak gerekir, bu nedenle şu yiyeceklerin etiketlerini kontrol edin:

– Konserve çorbalar

– Bira ve malt içecekleri

– Aromalı cipsler ve krakerler

– Salata sosları

– Çorba karışımları

– Mağazadan satın alınan soslar

– Soya sosu

– Şarküteri / işlenmiş et

– Öğütülmüş baharatlar

– Bazı takviyeler

Gluten İntoleransı Neler Yenir?

Besin açısından zengin olan bazı doğal glutensiz yiyecekler şunlardır:

– Kinoa

– Karabuğday

– Esmer pirinç

– Sorgum

– Teff

– Glutensiz yulaf

– Darı

– Kuruyemiş ve tohumlar

– Meyve ve sebzeler

– Fasulye ve baklagiller

– Yüksek kaliteli organik etler ve kümes hayvanları

– Vahşi deniz ürünleri

– Kefir gibi çiğ / fermente süt ürünleri

Gluten intoleransından şüpheleniyorsanız, kendinize teşhis koymaya çalışmayın.

Glutene duyarlı olduğunuzu düşünüyorsanız, örneğin belirti ve semptomlar yaşıyorsanız, hemen bir doktora gidin.

Aşağıdaki temel nedenlerden dolayı gluten intoleransı için bir doktora görünmelisiniz:

– İshal gibi kronik mide problemleri yaşıyorsanız, kilo verdiğinizi düşünüyorsanız veya şişkinlik, karın ağrısı yaşıyorsanız. Bunların hepsi, gluten intoleransının önemli belirtileridir.

– Çölyak hastalığınız varsa ve tedavi edilmezse, çok sayıda besin ve vitamin eksikliğine neden olabilir ve ayrıca ince bağırsağa zarar verebilir.

– Ailenizden birine çölyak hastalığı veya gluten intoleransı teşhisi konduysa, hemen bir doktora gidin.

Sizde gluten intolaransı var mı? Ne gibi durumlarla karşı karşıya kalıyorsunuz? Yaşadığınız sorunları yorum olarak bize bildirin.

Yazıyı Paylaşın!!!

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir