Mutfakta bulunan yiyeceklerin etiketlerine şöyle bir göz gezdirin. Mutlaka bir gıda katkı maddesinin ismine rastlayacaksınız. Bunun zararlı gıda katkı maddeleri kategorisine girip girmediğini nasıl anlayacaksınız?
Gıda katkı maddeleri; yiyeceğin lezzetini, görünümünü veya dokusunu geliştirir. Raf ömrünü uzatmak için kullanılır.
Gıda katkı maddelerinden bazıları ciddi sağlık risklerine sahiptir. Bazıları ise güvenli ve en az riskle tüketilebilir.
Yazımızın konusu zararlı gıda katkı maddeleri. Şimdi zararlı gıda katkı maddelerini ve zararlarını listeleyelim.
Zararlı gıda katkı maddeleri nelerdir?
Zararlı gıda katkı maddeleri
Monosodyum glutamat (MSG)
Monosodyum glutamat, tuzlu yemeklerin lezzetini arttırmak için kullanılan katkı maddesidir.
Dondurulmuş yemek, tuzlu atıştırmalık ve hazır çorba gibi çeşitli işlenmiş gıdalarda bulunur. Lokanta ve fast food zincirlerindeki yemeklere eklenir.
MSG tüketimi, bazı gözlemsel çalışmalarda kilo alımı ve metabolik sendromla ilişkilendirilmiştir.
Bazı kişilerin MSG’ye duyarlılığı vardır. Fazla yediklerinde baş ağrısı, terleme ve uyuşukluk gibi semptomlara neden olabilir.
Gıda boyası
Yapay gıda boyası, şeker gibi pek çok yiyeceği renklendirmek için kullanılan zararlı gıda katkı maddelerindendir. Bazı insanlarda gıda boyaları alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır.
Bir çalışma, yapay gıda boyalarının çocuklarda hiperaktiviteyi artırdığını bildirmiştir. Kansere neden olduğuna dair endişeler de var.
Gıda boyaları, sağlıklı olmayan işlenmiş gıdalarda bulunur.
Sodyum nitrit
İşlenmiş etlerde bulunan sodyum nitrit, bakteri üremesini önlemek için koruyucu görevi görür. Yiyeceğe tuzlu bir lezzet ve kırmızımsı-pembe renk katar.
Yüksek ısıya maruz kaldığında nitritler, sağlığı olumsuz etkileyebilecek bir bileşik olan nitrosamine dönüşür.
Yapılan çalışmalarda işlenmiş etlerin yüksek oranda tüketilmesinin kolorektal, meme ve mesane kanseri riskini artırdığı belirtilmiştir.
Sodyum nitrit ve işlenmiş etleri minimum düzeyde tüketmek en iyisidir.
Guar gum, gıdaları kalınlaştırmak ve bağlamak için kullanılan uzun zincirli bir karbonhidrattır. Gıda endüstrisinde yaygın kullanılır. Dondurma, salata sosu, soslar ve çorbalarda bulunur.
Guar gumun lif oranı yüksektir. Çok sayıda sağlık yararına sahiptir. Örneğin, bir çalışma şişkinlik ve kabızlık gibi irritabl bağırsak sendromu semptomlarını azalttığını göstermiştir.
Guar gum, tokluk hissi verir ve daha az kalori almayı sağlar. Kan şekeri ve kolesterolü düşürür.
Guar gum büyüklüğünün 10 ila 20 katı kadar şişer. Potansiyel olarak özofagus veya ince bağırsağın tıkanması gibi sorunlara neden olabilir. Bazı kişilerde gaz, şişkinlik veya kramp gibi hafif semptomlar yaşanır.
Yüksek fruktozlu mısır şurubu
Yüksek fruktozlu mısır şurubu, mısırdan yapılan bir tatlandırıcıdır. En zararlı gıda katkı maddelerinden biridir. Soda, meyve suyu, şekerleme, kahvaltılık gevrek ve atıştırmalık yiyeceklerde bulunur.
Yüksek miktarlarda tüketildiğinde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Kilo alımı ve diyabet ile doğrudan bağlantılıdır.
Fruktoz, hücrelerdeki inflamasyonu tetikler. İnflamasyon kalp hastalığı, kanser ve diyabet gibi birçok kronik duruma neden olur.
Yüksek fruktozlu mısır şurubu, boş kalori içerir. Yani vücudun ihtiyaç duyduğu önemli vitamin ve minerallerden hiçbirini sağlamaz.
Yapay tatlandırıcılar
Yapay tatlandırıcılar, kalori içeriğini azaltırken tatlılık veren diyet yiyecek ve içeceklerinde kullanılır. Bu tür tatlandırıcılar arasında aspartam, sukraloz, sakarin ve asesülfam potasyum bulunur.
Çalışmalar, yapay tatlandırıcıların kilo vermeye ve kan şekerini dengelemeye yardımcı olduğunu göstermektedir. Bazı kişilerde aspartam gibi yapay tatlandırıcılar baş ağrısına neden olabilir.
Kırmızı deniz yosundan elde edilen karragenan, birçok farklı gıda ürününde koyulaştırıcı, emülgatör ve koruyucu olarak kullanılır.
Badem sütü, süzme peynir, dondurma, kahve kreması ve süt ürünü içermeyen gıdalarda bulunur.
Çalışmalar bu katkı maddesinin açlık kan şekeri ve glukoz intoleransını artırdığını gösterdi. Hatta inflamasyonu tetiklediği bulundu.
Sodyum benzoat
Sodyum benzoat, gazlı içecekler, salata sosu, turşu, meyve suları gibi asidik gıdalara eklenen bir koruyucudur.
Bazı çalışmalar dikkate alınması gereken potansiyel yan etkilerini ortaya çıkarmıştır. Çocuklarda hiperaktiviteyi artırdığı bulunmuştur. DEHB ile ilişkili olduğu da tespit edilmiştir.
C vitamini ile kombine edildiğinde, sodyum benzoat, kanser gelişimi ile ilişkili bir bileşik olan bir benzene dönüşebilir.
Karbonatlı içecekler en yüksek konsantrasyonda benzen içerir. Diyet veya şekersiz içecekler benzen oluşumuna daha meyillidir.
Trans yağlar
Trans yağlar, hidrojenasyona uğramış, raf ömrünü uzatan ve ürünlerin kıvamını arttıran doymamış yağ türüdür. Fırınlanmış ürünler, margarin ve bisküvi gibi çeşitli işlenmiş gıdalarda bulunan zararlı gıda katkı maddelerinden biridir.
Çok sayıda çalışma, trans yağların kalp hastalığı riskini artırdığını belirlemiştir. Araştırma ayrıca trans yağlar ve diyabet arasında bir bağlantı olabileceğini göstermiştir.
Margarin yerine tereyağı kullanmak, bitkisel yağları zeytinyağı ile değiştirmek gibi değişikliklerle trans yağ tüketimi azaltılabilir.
Ksantan gum
Ksantan gum, salata sosu, hazır çorba, şurup gibi pek çok yiyecek türünü kalınlaştırmak için kullanılan bir katkı maddesidir. Yiyeceklerin dokusunu geliştirmesi için glutensiz tariflerde kullanılır.
Ksantan gum, çeşitli sağlık yararlarına sahiptir. Kan şekerini ve kolesterolü düşürmeye yardımcı olur.
Fakat büyük miktarlarda ksantan gum tüketmek, dışkı çıkışı, gaz ve yumuşak dışkı gibi sindirim problemlerine neden olabilir.
Sentetik tatlandırıcılar, diğer bileşenlerin tadını taklit edecek şekilde tasarlanmış kimyasallardır. Patlamış mısır, karamel, meyve gibi tatları taklit etmek için kullanılır.
Hayvan çalışmaları, sentetik tatlandırıcıların sağlık üzerinde bazı etkileri olabileceğini bulmuştur. Örneğin; kırmızı kan hücresi üretimini azaltır.
Kemik iliği hücreleri üzerinde toksik etkisi olduğu bulunmuştur. Hücre bölünmesini de engellemektedir.
Sentetik tatlandırıcı tüketimini azaltmak için, gıdaların içerik etiketini kontrol edin.
Maya ekstresi
Maya özütü, porsiyonu artırmak için peynir, soya sosu ve tuzlu atıştırmalık gibi bazı tuzlu yiyeceklere eklenir.
Birçok gıdada bulunan doğal olarak oluşan bir amino asit olan glutamat içerir.
Glutamat içeren gıdalar, etkilerine duyarlı kişilerde baş ağrısı, uyuşukluk ve şişkinlik gibi semptomlara neden olabilir.
Maya özütü, sodyum bakımından yüksektir. Özellikle de yüksek tansiyonu olanlarda, sodyum miktarının azaltılması, kan basıncını düşürmeye yardımcı olur.
