Florür, diş macunlarında yaygın olarak kullanılan bir kimyasaldır ve insan sağlığına etkileri tartışmalıdır.
Diş çürümelerini önlemek gibi bir yeteneği olan florür, bazı ülkelerde şebeke suyuna eklenmektedir. Ancak birçok kişi florürün aşırı alınmasının zararlı olduğu konusunda endişeli.
Yazıda “florür nedir ne işe yarar”, “florür dişe zararlı mı”, “florürün insan sağlığına etkileri nelerdir”, “florür hangi besinlerde bulunur” sorularının cevabını bulacaksınız.
Yazının İçeriği
Florür Nedir?
“Florür, nötr haldeki flor atomunun, bir elektron alarak iyon (anyon) haline geçtiğinde aldığı isimdir. F− olarak gösterilir.
Florür yaygın miktarda doğada bulunur. Hava, bitkiler, toprak, kayalar, tatlı su, deniz suyu ve birçok gıdada doğal olarak oluşur.
Florür, kemik ve dişlerin güçlü ve sert yapısının oluşma sürecinde önemli bir rol oynar. Aslında vücuttaki florürün %99’u kemik ve dişlerde depolanır.
Florür diş çürüklerinin önlenmesinde etkili olduğu için birçok ülkede toplu su kaynaklarına eklenir.
Florürün vücuda etkisi nedir?
Florür, yutulduğunda hem kan-beyin bariyerini aşarak beyni, hem de sinir sistemini yabancı istilacıların hasarından korur ve plasentadan doğmamış bir bebeğin vücuduna geçebilir.
Florür biyolojik olarak birikir yani tamamı metabolize edilmez veya vücudun doğal atık bertarafı tarafından atılmaz.
Su veya diğer gıda kaynakları yoluyla aldığınız florürün yaklaşık yüzde 50’si idrarla atılırken, diğer yarısı vücudun kemikler ve dişler gibi kireçlenmiş bölgelerinde birikme eğilimindedir. Alkali idrar, florürü asidik idrardan daha iyi vücuttan uzaklaştırır.
Kemiklere ve dişlere ek olarak, florür, sirkadiyen ritmi ve uyku düzenini yönetmek için melatonin salgılanmasından sorumlu bir hormon olan epifiz bezinde birikir.
Pineal bezdeki florür konsantrasyonunu belirlemek için yapılan bir çalışma, araştırmadaki yetişkinlerin yaşlılıkta öldüğü zaman, o bezin kalsiyum-florür oranının aslında kemikte olduğundan daha yüksek olduğunu keşfetti.
Bu, florürün bu bezin kireçlenmesinde rol oynadığını ve bu durumun zamanla zayıf melatonin üretimine yol açacağını düşündürmektedir.
Florür ayrıca metabolik enerji sistemlerinin normal süreçlerinden sorumlu olan vücuttaki çeşitli enzimleri de inhibe eder.
Florür dişler için iyi mi?
Florür, dişlerin her gün demineralize olduğu ve remineralize olduğu sürecin bir parçasıdır. Belirli yiyecekleri yediğinizde ve içtiğinizde, dişlerdeki mineral küçük miktarlarda sıyrılır ve florür topikal olarak dişlerin yeniden mineralize edilmesine ve kireçlenmesine yardımcı olarak dişlerin daha güçlü ve diş çürüklerine daha az duyarlı olmalarına yardımcı olur.
Çeşitli kaynaklardan yapılan araştırmalara göre, florlama diş çürüğü insidansını ve bu sorunlardan etkilenen diş sayısını azaltmaktadır ancak bu çalışmaların çoğu incelendiğinde en iyi ihtimalle “düşük” veya “orta” kalite olarak tanımlanmaktadır.
Florürün Kaynağı
Florür gıdalar yoluyla veya bölgesel olarak dişlere uygulanarak vücuda girer. Florürün ana kaynakları şunlardır:
Flor eklenmiş su
ABD, İngiltere, Avustralya gibi ülkeler kendi kamu sularına flor ekler.
Yeraltı suları
Yeraltı suları doğal florür içerir fakat her bölgedeki yeraltı sularında yoğunluğu değişir.
Florür takviyesi
Damla veya tablet şeklinde florür takviyeleri mevcuttur. Florür takviyelerinin genelde 6 ay üzerindeki çocuklardan itibaren kullanılması gerekiyor ve mutlaka bir doktor tavsiyesi olmalı.
Florür içeren besinler
Bazı gıdalar florürlü su kullanılarak işlenir veya topraktan florür absorbe eder. Çay yaprakları diğer gıdalara oranla en fazla florür içeren gıdadır.
Bazı hazır satılan gıdaların içeriğinde de florür kullanılır. Bebek maması, hazır çorba, gazlı içecekler, hazır meyve suları, florürlü tuz, paketli veya işlenmiş gıdalar…
Diş bakım ürünleri
Florür piyasada bulunan bazı diş macunları ve ağız çalkalama sularında kullanılır.
Florür diş çürüklerini önlemeye yardımcı olur
Ağızda yaşayan bakterilerin sebep olduğu diş çürükleri, organik asitler üreten diş minesine zarar verir.
Bu asit zamanla minerallerin kaybına yol açar, dişlerde boşluklar ve çürükler meydana gelir. Florür bu boşlukların ve çürüklerin önlenmesine yardımcı olur.
– Florür, diş minesinden gelen mineral kaybını yavaşlatmaya yardımcı olur.
– Florür, dişlerdeki onarım sürecini hızlandırarak, kaybolan mineralleri yerine koymaya yardımcı olur.
– Florür, bakteriyel enzim aktivitesine müdahale ederek, asit üretimini azaltır. Aynı zamanda kötü bakterilerin büyümesini engeller.
Aşırı florür fluorosis(florür zehirlenmesi)neden olabilir
Fluorosis, çok fazla florür alınması durumunda ortaya çıkar. İki ana tipi vardır. Diş fluorisis ve iskelet fluorosis.
Diş fluorosis, dişlerin görünümünde görsel değişikliklere sebep olur. Hafif seyrettiği vakalarda dişlerde beyaz lekeler görünür.
Daha nadir görülen şiddetli vakalarda kahverengi lekeler belirir ve dişler zayıflar. Diş fluorisis sadece çocukluk döneminde genellikle iki yaşın altında diş oluşumu sırasında meydana gelir.
Bir süre boyunca birden fazla kaynaktan florür alan çocuklar bu konuda risk altındadır.
İskelet fluorisis, yıllarca kemiklerde florür birikimini kapsayan bir kemik hastalığıdır. İlk belirtisi eklem ağrılarıdır. İleri vakalarda kemik yapısında değişim görülür.
Bu hastalık, yeraltı suyunun yüksek florür içerdiği Asya’da bazı bölgelerde yaygın olarak görülür. Çok uzun süre çok büyük miktarlarda florüre maruz kalan insanlarda ortaya çıkar.
Florürün başka zararları var mı?
Florür uzun süre tartışmalı olarak kalmış bir konudur. Çoğu insan kanser gibi sağlık sorunlarına neden olan bir zehir olarak görür florürü. Florürün neden olabileceği en yaygın sağlık sorunları şunlardır:
Kemik kırıkları
Bazı çalışmalar florürün, kemikleri zayıflattığını, kırık riskini artırdığını belirtmiştir. Bu çalışmalarda florürün çok yüksek veya çok düşük oranlarda alınması kemik kırıkları riskini artırmaktadır.
Kanser riski
Osteosarkom (kemik kanseri) nadir görülen bir kanser türüdür. Genellikle kemik yapısı büyük erkeklerde ve genç bireylerde daha sık rastlanır.
Florürlü içme suyu ve çocukluk döneminden itibaren yüksek florüre maruz kalan insanlar üzerinde yapılan araştırmalar florürün osteosarkom riskini artırdığını düşündürmektedir.
Beyin gelişiminin bozulması
Florürün gelişim döneminde beyin gelişimini etkilediği ile ilgili endişeler var. Yüksek miktarda florür içeren içme suyu olan bölgelerdeki çocuklar, daha az yoğunluktaki bölgelerdeki çocuklardan daha az IQ seviyesine sahip çıktı. Bu az bir farktı fakat bu konudaki endişelerin haklı olabileceği düşüncesini destekler nitelikteydi.
Tiroit problemleri
Florürün tiroit bezini olumsuz etkilediği ile ilgili çalışmalar var. Yapılan bir çalışmada florürün tiroit hormonunda azalmaya yol açtığı belirlenmiş.
Bağırsak
Aşırı florür tüketimi, irritabl bağırsak sendromuna neden olabilir. Bu rahatsızlık hafif florür zehirlenmesinin en yaygın belirtisidir.
Araştırmalara göre florürün etki edebileceği diğer alanlar şöyledir:
– Artrit
– Genetik hasar ve hücre ölümü
– Hiperaktivite veya uyuşukluk
– Bunama
– Bağışıklık sistemi bozulması
– Kas bozuklukları
– Hasarlı sperm ve artan kısırlık
– Kan şekeri seviyesini etkileyerek endokrin bozma özelliği
Florür Nerelerde Kullanılır?
Florür birçok su kaynağında bulunur ve birçok ülkede içme suyuna eklenir. Aşağıdaki diş ürünlerinde de kullanılır:
– Diş macunu
– Dolgular
– Jeller ve gargaralar
– Vernikler
– Bazı diş ipi markaları
– Florür takviyeleri, suyun florürlenmediği alanlarda önerilir.
Dental olmayan florür kaynakları şunlardır:
– Perflorlu bileşikler içeren ilaçlar
– Florür içeren suyla yapılan yiyecek ve içecekler
– Tarım ilacı
– PFC’li su geçirmez ve leke tutmaz ürünler
Florür maruziyetinin tamamı kimyasalın suya ve diş ürünlerine eklenmesinden kaynaklanmaz.
Güney Asya, Doğu Akdeniz ve Afrika gibi bazı coğrafi bölgelerde florür açısından doğal olarak yüksek içme suyu bulunur.
Sonuç olarak;
Diş çürüklerini önlemeye yardımcı olan florür, yüksek miktarlarda alındığında ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Ama birçok kaynaktan bilmeden florür aldığımızı düşünürsek, özellikle de diş macunları ve florürlü vernik uygulaması konusunda dikkatli olmak gerekebilir.