Kahve ve çay, dünyanın en popüler içecekleri arasındadır.Siyah çay, en çok tüketilen içecektir, tüm çay üretimi ve tüketiminin % 78’ini oluşturur. Türkiye ise çay tüketiminde ilk sıradadır.
Kahve ve çay benzer sağlık yararlarına sahipken, bazı farklılıkları da vardır.
Yazıda “çay mı daha faydalı kahve mi” sorusu cevaplanarak, “kahve ve çay arasındaki farklılıklara” değinilecektir.
Çay ve Kahvenin Kafein İçeriği
Kafein, dünyada en çok tüketilen uyarıcı maddedir. Kahve ve çay dahil birçok içecekte bulunur, insan sağlığı üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkileri vardır.
Kafein içeriği, demleme süresi, porsiyon büyüklüğü veya hazırlama yöntemine bağlı olarak değişebilse de, kahve çayı ikiye katlar.
İnsan tüketimi için güvenli kabul edilen kafein miktarı günlük 400 mg’dır. Ortalama olarak 240 ml kahve 95 mg, aynı miktardaki siyah çay ise 47 mg kafein içerir.
Kafein tüketimi, bazı kronik hastalıkların riskini azaltabilir ve atletik performansı, ruh halini ve zihinsel uyanıklığı artırabilir.
Kafein, merkezi sinir sistemi için güçlü bir uyarıcı görevi görür, bu yüzden sporda performans arttırıcı bir madde olarak kullanılır.
40 çalışmanın bir incelemesi, kafein tüketiminin bir plaseboya kıyasla dayanıklılık egzersiz sonuçlarını % 12 artırdığını belirledi.
Kafeinin zihinsel uyanıklık üzerindeki etkisine gelince, araştırmalar, hem basit hem de karmaşık görevlerde performansı artırdığını göstermektedir.
75 veya 150 mg kafein içeren bir içecek verilen 48 kişide yapılan bir araştırma, kontrol grubuna kıyasla reaksiyon sürelerinde, hafızada ve bilgi işlemede iyileşmeler olduğunu ortaya koydu.
Diğer çalışmalar, kafeinin insülin duyarlılığını artırarak tip 2 diyabet riskini azaltabileceğini göstermektedir.
193.473 kişide yapılan 9 çalışmanın gözden geçirilmesi, düzenli olarak kahve içmenin tip 2 diyabet riskini önemli ölçüde azalttığını gösterdi.
Dahası, orta düzeyde kafein alımı, bunama, Alzheimer hastalığı, metabolik sendrom ve alkolsüz yağlı karaciğer hastalığına karşı koruyucu etkilerle ilişkilendirilmiştir.
Antioksidanlar vücudumuzu serbest radikal hasarlarına karşı korur ve bu da bazı kronik hastalıkların gelişmesini önlemeye yardımcı olur.
Hem çay hem de kahve, karakteristik lezzetlerine ve sağlığı teşvik edici özelliklerine katkıda bulunan, özelliklepolifenol antioksidanlarla doludur.
Çay ve kahvede birçok polifenol grubu bulunur. Siyah çay preoflorinler, thearubiginler ve kateşinler; kahve flavonoidler ve klorojenik asit (CGA) bakımından zengindir.
Yakın zamanda yapılan bir test tüpü çalışmasında, theaflavinler ve thearubiginler, akciğer ve kolon kanseri hücrelerinin büyümesini engellemiş ve sonunda onları öldürmüştür.
Lösemi hücrelerinde yapılan çalışmalar da benzer sonuçlar ortaya koymuş olup, siyah çayın kansere karşı koruyucu özelliklerinin olabileceğini düşündürmektedir.
Öte yandan, kahvenin antikanser özellikleri üzerine yapılan tüp araştırmalar, CGA içeriğinin, gastrointestinal ve karaciğer kanserine karşı koruyan, güçlü bir kanser hücresi büyümesi inhibitörü görevi gördüğünü keşfetmiştir.
İnsanlarda yapılan uzun süreli araştırmalar, kahve ve çayın göğüs, kolon, mesane ve rektum kanseri gibi diğer kanser türlerine karşı da koruma sağlayabileceğini göstermektedir.
Antioksidan aktivitelerinin yanı sıra, polifenoller kalp hastalığı riskini düşürür. Aşağıdakiler dahil çeşitli kan damarı koruyucu mekanizmalar yoluyla kalp sağlığını korur:
Damar genişletme faktörü
Yüksek tansiyon durumlarında yardımcı olan kan damarı gevşemesini teşvik ederler.
Anti-anjiyojenik etki
Kanser hücrelerini besleyebilecek yeni kan damarlarının oluşumunu engeller.
Anti-aterojenik etki
Kan damarlarında plak oluşumunu önler, kalp krizi ve felç riskini azaltır.
74.961 sağlıklı insanda yapılan 10 yıllık bir çalışma, günde 4 bardak (960 ml) veya daha fazla siyah çay içmenin, içmeyenlere kıyasla % 21 daha düşük inme riski ile ilişkili olduğunu belirledi.
34.670 sağlıklı kadında yapılan 10 yıllık bir başka çalışma, günde 5 fincan (1.2 litre) veya daha fazla kahve içmenin, içmeyenlere kıyasla felç riskini % 23 azalttığını gösterdi.
Enerji verir
Hem kahve hem de çay farklı şekillerde enerji sağlar.
Kahvenin enerji artırıcı etkisi
Kahvenin içindeki kafein enerji seviyesini yükseltir. Kafeindopamin seviyesini artırarak ve adenosini bloke ederek uyanıklığı artırır ve yorgunluğu azaltır.
Dopamin, kalp atış hızınızı artırır. Ayrıca, kahvenin bağımlılık özelliklerine katkıda bulunan beynin ödül sistemini de etkiler.
Öte yandan, adenosinin uyku teşvik edici bir etkisi vardır. Bundan dolayı kafein yorgunluk hissini azaltır.
Dahası, kahvenin enerji seviyelerine etkisi hemen kendini gösterir. Bir kez vücuda girdiğinde, vücut 45 dakika içinde kafesinin % 99’unu emer, ancak en yüksek kan konsantrasyonları, alımdan 15 dakika sonra başlar.
Bu yüzden birçok insan acil bir enerji artışına ihtiyaç duyduğunda bir fincan kahveyi tercih eder.
Çayın enerji üzerindeki etkisi
Çayın kafein miktarı daha düşük olmasına rağmen, beyni harekete geçiren güçlü bir antioksidan olan L-theanine bakımından zengindir.
Kafeinden farklı olarak, L-theanine beynin alfa dalgalarını artırarak strese karşı koruma sağlar, bu da sakinleşme ve rahatlamaya yardımcı olur.
Bu, kafeinin uyandırıcı etkisini önler ve uykulu hissetmeden rahat ama uyanık bir zihinsel durum sağlar.
Araştırmalar, kafein ile birlikte L-theanin tüketmenin – çayda olduğu gibi – uyanıklığı, odaklanmayı, dikkati korumaya yardımcı olabileceğini buldu.
Kahve ve çayın zayıflamaya faydası
Kafein konsantrasyonunun yüksek olması nedeniyle kahve kilo vermeye yardımcıdır.
Kafein, yakacağınız kaloriyi % 3-13 oranında artırabilir ve bu etkiyi alındıktan sonra 3 saat boyunca koruyarak, yakılan 79-150 ekstra kaloriye çevirebilir.
Kahve ayrıca yağ hücrelerinin üretimini engelleyerek, yağ yakma özelliğine sahiptir. Bazı çalışmalar bu etkiyi klorojenik asit içeriğine bağlamıştır.
Öte yandan, theaflavin gibi çay polifenolleri de zayıflamaya yardımcı olur. Theaflavinlerin, yağ metabolizmasında kilit rol oynayan bir enzim olan pankreas lipazını inhibe ettiği bildirilmektedir.
Siyah çay polifenolleri ayrıca bağırsak mikrobiyotasındaki çeşitliliği veya bağırsaklardaki sağlıklı bakterileri de değiştirir, bu da kilo yönetimini etkiler.
Yine sıçanlarda yapılan çalışmalar, bağırsak mikrobiyotasını değiştirerek çay polifenollerinin kilo ve yağ kazanımını engelleyebileceğini gözlemlemiştir.
Bununla birlikte, bu sonuçları doğrulamak için daha fazla insan araştırmasına ihtiyaç vardır.
Kahve mi Çay mı? Hangisi Daha Sağlıklı?
Kahve, kalp yetmezliği, kalp hızının artması ve yüksek tansiyon gibi birçok yan etki ile ilişkilendirilse de, araştırmalar, orta düzeyde tüketimin güvenli olduğunu gösteriyor.
Antioksidan bileşimleri farklılık gösterse de, kahve ve siyah çay hem önemli hem de kalp hastalığı ve bazı kanser türleri de dahil olmak üzere çeşitli koşullara karşı korunabilecek mükemmel bileşiklerin kaynaklarıdır.
Kahveye atfedilen diğer sağlık faydaları arasında Parkinson hastalığına karşı korunma ve daha düşük tip 2 diyabet ve karaciğer sirozu riski bulunmaktadır. Öte yandan, çay böbrek taşlarına veartrite karşı koruma sağlar.
Kahve, çaydan daha yüksek bir kafein içeriğine sahiptir ve bu, anında enerji yükselmesi arayanlar için iyi olabilir. Ancak hassas kişilerdeanksiyete ve uyku bozukluğuna neden olabilir.
Ayrıca, kafeinin beyin üzerindeki etkisi nedeniyle, yüksek kahve tüketimi,kafein bağımlılığına neden olabilir. Kafeine karşı çok hassassanız, çay daha iyi bir seçim olabilir.
Dahası, kafeinsiz bir içecek seçeneği ya da doğal olarak kafeinsiz bitkisel çay içebilirsiniz. Aynı yararları sağlamayacak olsalar da, onların da başka faydaları vardır.
Sonuç olarak;
Kahve ve siyah çay zayıflamaya yardımcı olur ve çeşitli metabolik süreçlerle bazı kronik hastalıklara karşı koruma sağlar.
Kahvenin yüksek kafein içeriği, hızlı enerji artışı sağlar oysa siyah çaydaki kafein ve L-theanine kombinasyonu enerjide daha kademeli bir artış sunar.
Her iki içecek de ölçülü olarak sağlıklı ve güvenlidir, bu nedenle kişisel tercihinize veya kafeine karşı hassasiyetinize bağlı olarak seçim yapabilirsiniz.
