Besin Alerjisi Nedir, Neden Olur? En Yaygın Gıda Alerjileri

Besin alerjileri son derece yaygındır. Yetişkinlerin yaklaşık %5’ini, çocukların ise %8’ini etkiler. Pek çok yiyeceğe karşı alerji gelişebilir. 

Gıda Alerjisi Nedir?

Besin alerjisi ya da gıda alerjisi, belirli gıdaların immün yanıtı tetiklediği durumlardır. Bağışıklık sisteminin bir gıdadaki proteinlerin bir kısmını yanlışlıkla zararlı bir şekilde tanıması nedeniyle ortaya çıkar.

Daha sonra vücut iltihaplanmaya neden olan histamin gibi kimyasalların salınması da dahil olmak üzere bir dizi koruyucu önlem alır.

Bir yiyeceğe karşı alerjisi olan insanlar, bu gıdaya küçük miktarlarda maruz kalsalar bile bu durum alerjik reaksiyon geliştirmelerine neden olabilir.

Belirtiler, maruz kaldıktan birkaç dakika veya birkaç saat sonra herhangi bir yerde ortaya çıkabilir. Bir besin alerjisi olanlar genelde şu belirtileri gösterir.

 Besin Alerjisi Belirtileri

– Dil, ağız ve yüz şişmesi

– Nefes darlığı

– Düşük kan basıncı

– Kusma

– İshal

– Ürtiker

– Kaşıntılı döküntü

Daha ciddi durumlarda besin alerjisi, anafilaksiye neden olabilir. Anafilaksi aniden başlayan ve ölüme neden olabilen ciddi bir alerjik reaksiyondur.

Anafilakside genel olarak kızarıklık, kaşıntı, boğaz şişmesi ve kan basıncının düşmesi gibi semptomlar görülür.

Belirtiler genellikle hızlı bir şekilde ortaya çıkar ve hızla kötüleşir; anafilaksi belirtileri şöyledir:

– Kan basıncında hızlı bir düşüş

– Korku, endişe hissi

– Kaşıntılı, gıdıklayan boğaz

– Mide bulantısı

– Giderek kötüleşen solunum problemleri

– Cilt kaşıntısı ve döküntüsü hızla yayılabilir ve vücudun çoğunu kaplayabilir

– Hapşırma

– Gözlerin ve burnun akması

– Taşikardi (hızlandırılmış kalp atışı)

– Boğaz, dudaklar, yüz ve ağzın hızla şişmesi

– Kusma

– Bilinç kaybı

Anafilaksinin yaygın nedenleri böcek ısırmaları, gıdalar ve ilaçlar bulunur. Anafilaksi, bazı akyuvar tiplerinden protein salınmasından kaynaklanmaktadır.

Bu proteinler alerjik reaksiyon başlatabilen veya bir reaksiyonu daha ciddi hale getirebilen maddelerdir. Bunların salınımına, bağışıklık sistemi reaksiyonu veya bağışıklık sistemi ile ilgisi olmayan başka bir şey neden olabilir.

Besin alerjisinde çok hızlı oluşabilecek belirtiler arasında kaşıntılı bir döküntü, boğazın veya dudağın şişmesi, nefes darlığı ve düşük tansiyon bulunur. Bazı vakalar ölümcül bile olabilir.

Besin alerjileri iki ana tipe ayrılır. IgE (İmmünglobulin E) antikoru ve IgE içermeyen antikor. Antikorlar, bağışıklık sistemi tarafından enfeksiyonu tanımak ve savaşmak için kullanılan bir kan proteini türüdür.

Bir IgE besin alerjisinde, IgE antikoru bağışıklık sistemi tarafından serbest bırakılır. IgE içermeyen besin alerjisinde ise, IgE antikorları salınmaz ve bağışıklık sisteminin diğer kısımlarını, algılanan tehditle mücadele etmek için kullanılır.

İşte en yaygın oluşan besin alerjileri

En Yaygın Besin Alerjileri

İnek sütü alerjisi

İnek sütü alerjisi özellikle bebeklerde ve çocuklarda çok sık rastlanan besin alerjilerinden biridir. Bu bebek ve çocukların %2-3’ünü etkileyen en sık görülen çocukluk alerjilerindendir.

İnek sütü alerjisi, hem IgE hem de IgE olmayan formlarda ortaya çıkabilir ancak IgE inek sütü alerjilerinde en sık görülen ve potansiyel ciddi vakalardır.

Bir IgE alerjisi olan çocuk ve yetişkinlerde inek sütü alındıktan 5-30 dakika sonra reaksiyona girer. Şişme, kızarıklık, ürtiker, kusma ve nadir durumlarda anafilaksi gibi belirtiler görülür.

IgE olmayan bir alerji genellikle kusma veya ishal gibi bağırsak temelli belirtilerin yanı sıra bağırsak duvarının iltihaplanmasına da neden olur. IgE olmayan süt alerjisini tespit etmek zordur.

Çünkü bazen belirtiler başka rahatsızlıklara işaret edebilir ve bunu belirlemek için bir kan testi de yoktur. İnek sütü alerjisi tanısı konursa, tek tedavi inek sütü ve onu içeren gıdalardan kaçınmaktır. Bu yiyecek ve içecekler şunları içerir;

– Süt

– Süt tozu

– Peynir

– Tereyağı

– Margarin

– Yoğurt

– Krema

– Dondurma

Yumurta alerjisi

Yumurta alerjisi çocuklarda inek sütü alerjisinden sonra ikinci sık görülen besin alerjisidir. Yumurta alerjisi olan çocukların % 68’inin alerjisi 16 yaşına kadar geçer. Yumurta alerjisinin en yaygın belirtileri şunlardır;

– Mide ağrısı gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları

– Döküntü gibi deri reaksiyonları

– Solunum problemleri

– Anafilaksi(nadiren)

Yumurta alerjisi genelde yumurtanın beyazına karşı olur, sarısına değil. Bunun nedeni yumurta beyazı ve sarısının proteinlerinin birbirinden farklı olmasıdır. Alerjiyi tetikleyen proteinlerin çoğu yumurtanın beyazında bulunur.

Diğer alerjiler gibi yumurta alerjisine karşı önlem almak için, yumurtadan uzak durmak gerekir. Pişirme durumlarında alerjiye neden olan proteinlerin şekli değişeceğinden yumurta ile yapılan diğer yiyeceklerden kaçınmak gerekmeyebilir.

Bu durumlarda vücut, proteinleri zararlı görmez ve reaksiyon oluşma ihtimali azalır. Yine de bu durum herkes için geçerli değildir.

Kuruyemiş alerjisi

Kuruyemiş alerjisi ağaçlardan elde edilen bazı tohumlara karşı oluşan alerjidir. Kuruyemiş alerjisi aşağıdaki gıdaları tüketme durumunda ortaya çıkabilir:

– Brezilya cevizi

– Badem

– Kaju

– Antep fıstığı

– Çam fıstığı

– Ceviz

Kuruyemiş alerjisi olanlar fındık ve bundan yapılan fındık ezmesi gibi ürünlere karşı alerjik reaksiyon gösterir. Bir veya iki çeşit kuruyemişe alerjiniz olsa bile tüm kuruyemişlerden kaçınmalısınız. Bunun nedeni; bir kuruyemişe alerjisi olanın diğer kuruyemiş türlerine karşı da alerji geliştirme riskinin artmasıdır.

Diğer alerjilerin aksine kuruyemiş alerjisi ömür boyu sürer. Bu alerji çok şiddetli olabilir ve anafilaksi ile ilişkili ölümlerin %50’sinin sorumlusu kuruyemiş alerjisidir.

Bundan dolayı kuruyemiş alerjisi olanların hayati tehlike oluşabilecek durumlara karşı yanlarında her zaman epipen(şiddetli alerjisi olan hastaların anafilaksiye girmesini önleyen ilaçlı kalem şeklinde bir şırınga) taşımaları önerilir.

Yer fıstığı alerjisi

Yer fıstığı alerjisi de yaygınlık gösteren bir türdür. Bazı vakalar çok şiddetli olabilir hatta ölümcül alerjik reaksiyonlara bile neden olabilir. Yer fıstığı alerjisi olanların genellikle kuruyemişe de alerjisi vardır.

Yer fıstığı alerjisi geliştirmenin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, ailesinde yer fıstığı alerjisi olanların en çok risk altında olduğu bilinmektedir. Yer fıstığı alerjisi, çocukların %4-8’ini etkilerken, yetişkinlerin %1-2 sini etkiler. Yer fıstığı alerjisi geliştiren çocukların yaklaşık %15-22’si gençlik yıllarında bunu atlatırlar.

Diğer alerjiler gibi yer fıstığı alerjisi de hasta geçmişi, deri prick testi, kan testleri ve gıdaya karşı geliştirilen reaksiyonların bir kombinasyonu kullanılarak teşhis edilir. 

Bu alerjiye karşı tek etkili tedavi fıstık ve fıstık ürünlerinden kaçınmaktır. Bununla birlikte yer fıstığı alerjisi olan çocuklar için yeni tedaviler geliştirilmektedir. Bu tedavi yöntemlerinden biri de alerjiyi etkisiz kılmak için sıkı denetim altında az miktarda yer fıstığı vermeyi içerir.

Kabuklu deniz ürünleri alerjisi

Kabuklu deniz ürünleri alerjisi, vücudun kabuklular olarak bilinen kabuklu deniz hayvanları ve mollusk ailesinden gelen proteinlere saldırması sonucu ortaya çıkar. Kabuklu deniz ürünleri alerjisi şu kabuklulara karşı oluşabilir;

– Karides

– Kerevit

– Istakoz

– Kalamar

– Deniz tarağı 

Kabuklu deniz ürünleri alerjisinin en yaygın tetikleyici unsuru “tropomiyozin” denilen bir proteindir.

Bir bağışıklık tepkisinin tetiklenmesinde rol oynayan diğer proteinler arginin, kinaz ve miyozin hafif zinciridir. Kabuklu deniz ürünleri alerjisinin belirtileri genellikle çabucak ortaya çıkar. Belirtileri diğer IgE alerjileri ile benzerlik gösterir.

Gerçek bir deniz ürünü alerjisini bazen virüs, bakteri ve parazit gibi diğer deniz ürünlerinin bulaşmasına karşı olumsuz bir reaksiyonla ayırt etmek zordur. 

Bunun nedeni de kusma, ishal ve karın ağrısı gibi sindirim sorunlarına yol açabilmesi nedeniyle belirtilerinin benzer olmasıdır. Kabuklu deniz ürünleri alerjisinden etkilenmemek için bu ürünleri tüketmemek gerekir.

Buğday alerjisi

Buğday alerjisi, buğdayda bulunan proteinlerden birine karşı oluşan alerjik bir tepkidir. En çok çocukları etkiler. Buğday alerjisi olan çocukların, genellikle on yaşına gelene kadar alerjileri geçer.

Diğer alerjiler gibi buğday alerjisi de sindirim rahatsızlığı, kusma, kızarıklıklar, şişme ve ciddi vakalarda anafilaksiye neden olabilir.

Genellikle benzer sindirim belirtileri gösterdiği için çölyak hastalığı ve gluten alerjisi ile karıştırılır. Gerçek bir buğday alerjisi, buğdayda bulunan yüzlerce proteinden birine karşı bağışıklık tepkisine neden olur.

Bu reaksiyon şiddetli hatta bazen ölümcül olabilir. Çölyak hastalığı ve gluten hassasiyeti hayati tehlike oluşturmaz. Bunlarda vücut buğdayda bulunan bir spesifik proteine(gluten) anormal bir bağışıklık tepkisi geliştirir.

Çölyak hastalığı ve gluten hassasiyeti olanlar, buğday ve gluten içeren diğer tahıllardan kaçınmak zorundadır. Buğday alerjisi olanlar sadece buğdaydan kaçınmak zorundadır ve buğday içermeyen tahıllardaki gluteni tolere edebilir.

Buğday alerjisi genellikle deri prick testi ile teşhis edilir. Buğday alerjisini önlemenin yolu buğday ve buğday ürünlerinden uzak durmaktır. Buğday içeren güzellik ve kozmetik ürünlerinden de uzak durmalısınız.

Soya alerjisi

Soya alerjisi çocukların %0.4’ünü etkiler ve en çok üç yaşından küçük çocuklarda görülür. Bu alerji, soya fasulyesi ve soya fasulyesi içeren ürünlerdeki bir protein tarafından tetiklenir. Soya alerjisi olan çocukların %70’inin alerjisi büyüyünce geçer.

Soya alerjisi belirtileri, kaşıntı, ağız ve burun akıntısı, astım ve solunum bozuklukları gibi durumları içerir.

Nadir durumlarda anafilaksiye neden olabilir. İlginçtir ki inek sütü alerjisi olan bazı bebeklerde soya alerjisi de görülür.

Soya alerjisinin ortak gıda tetikleyicileri soya fasulyesi, soya sütü ve soya sosu gibi soya ürünleridir. Soya birçok gıda ürününde bulunabileceğinden, aldığınız ürünün etiketini okumak çok önemlidir. Diğer alerjiler gibi soya alerjisine de yönelik tek tedavi bu ürünlerden kaçınmaktır.

Balık alerjisi

Balık alerjisi, yetişkinlerin %2’sini etkiler. Balık alerjisi diğer alerjilerin aksine yaşamın ilerleyen dönemlerinde ortaya çıkar.

Kabuklu deniz ürünleri alerjisi gibi, balık alerjisi de ciddi ve potansiyel olarak ölümcül bir alerjik reaksiyona neden olabilir. Başlıca belirtileri kusma ve ishal, nadir durumlarda ise anafilaksidir. Balık alerjisi olan kişilere yanlışlıkla balık yeme ihtimallerine karşı epipen verilir.

Belirtiler benzer olabileceği için balık alerjisi, balıktaki bakteri, virüs, toksinler gibi bir atığa tepki ile karıştırılır.

Kabuklu deniz ürünleri ve yüzgeçli balıklar aynı proteini taşımadıklarından kabuklulara alerjisi olan insanlar, balıklara alerjik olmayabilir. Balıklara alerjisi olanların bir veya birden fazla balığa alerjisi olabilir.

Alerji Yapan Besinler Listesi

Yukarıda anlatılan besin alerjileri en yaygın olanlarıdır. Bunlarla birlikte farklı besin alerjileri de bulunmaktadır. Az görülen besin alerjileri dudaklarda ve ağızda hafif kaşıntı(oral alerji sendromu)ile birlikte hayatı tehdit edici anafilaksiye kadar çeşitli belirtiler gösterebilir. Daha az rastlanan gıda alerjileri şunlardır;

– Keten tohumu

– Susam tohumu

– Şeftali

– Muz

– Avokado

– Kiraz

– Kivi

– Kereviz

– Sarımsak

– Hardal tohumu

– Anason tohumu

– Papatya

– Tavuk

Gıda Alerjisi ve Gıda İntoleransı

Uzmanlar, gıda alerjisi olduğunu düşünen birçok insanın aslında gıda intoleransına sahip olduğunu bulmuşlardır. Gıda intoleransları IgE antikorlarını içermez.

Semptomlar hemen veya daha sonra ortaya çıkar, gıda alerjilerinin belirtilerine benzerdir. 

Besin alerjileri sadece bir proteine yanıt olarak ortaya çıkarken, gıda intoleransları proteinler, kimyasallar, gıdalardaki karbonhidratlar veya enzim eksikliğinden veya bağırsak geçirgenliği zayıflığından dolayı meydana gelebilir.

Besin alerjisinde, az miktarda yiyecek bile, bağışıklık sistemini tetikleyebilir ve alerjik reaksiyona neden olabilir. Bir besin alerjisi bayılma, baş dönmesi, solunum problemleri, vücudun boğaz, dil ve yüz gibi çeşitli bölgelerinin şişmesine neden olabilir. Kişi ayrıca ağızda karıncalanma hissedebilir.

Besin Alerjileri Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor hastaya semptomları, reaksiyonun gerçekleşmesinin ne kadar sürdüğünü, hangi gıdaların buna neden olduğunu, yiyeceğin pişip pişmediğini ve nerede yenildiği gibi reaksiyonları soracaktır.

Deri prick testi

Önkolun iç kısmına 1 damla alerjen damlatılacak ve steril bir lanset ile (metalden yapılmış sivri uçlu bir tıbbi malzeme) derinizde bir çizik oluşturulacaktır. Kaşıntı, şişme veya kızarıklık gibi herhangi bir reaksiyon varsa, muhtemelen bir çeşit alerji var demektir.

Deri prick testi bazen yanlış olarak negatif veya pozitif sonuçlar üretebilir. Doktorlar genellikle emin olmak için başka testler de isteyebilir.

Kan testi

Belirli gıda proteinlerine özgü IgE antikorlarını kontrol etmek için kan testi yapılır.

Eliminasyon diyeti

Şüpheli yiyecekler genellikle semptomların giderilip giderilmediğini görmek için 4-6 hafta boyunca yenmez. Daha sonra semptomların geri dönüp dönmediğini görmek için tekrar yenir. Eliminasyon diyetleri bir doktor veya diyetisyen tarafından denetlenmelidir. 

Gıda günlüğü

Hastalar yedikleri her şeyi yazar ve ortaya çıkan semptomları tanımlar.

Doktor gözetiminde şüpheli alerjen verilmesi

Hastanın gözleri kapatılır ve birkaç farklı gıda verilir. Bunlardan birinde küçük miktarda şüpheli alerjen vardır. Hasta her birini yer ve reaksiyonları yakından gözlemlenir.

Gözleri kapalı hasta, hangi gıdanın alerji şüphesine sahip olduğunu bilmez; bu önemlidir, çünkü bazı insanlar bazı gıdalara psikolojik olarak tepki verir (bu bir alerji olarak sınıflandırılmaz).

Bu tür testler sadece bir doktor tarafından yapılmalıdır.

Kimler besin alerjisi riski altında?

Aile öyküsü

Bilim insanları, bazı gıda alerjilerinin, insanların ebeveynlerinden miras kalan genlerden kaynaklanabileceğini düşünmektedir.

Örneğin, ebeveynleri veya kardeşleri fıstık alerjisi olanların, aile öyküsü olmayanlara kıyasla bu alerjiye sahip olma riski 7 kat daha fazladır.

Diğer alerjiler 

Astım veya atopik dermatiti olanlar, başka alerjisi olmayan insanlardan daha fazla gıda alerjisi geliştirme riskine sahiptir.

Bebeklik dönemi

Araştırmalar, sezaryen ile doğan, doğumda veya yaşamın ilk yılında antibiyotik verilen bebeklerin daha yüksek alerji riski olduğunu göstermiştir.

Bağırsak bakterileri

Son araştırmalar, kuruyemiş ve mevsimsel alerjisi olan yetişkinlerde bağırsak bakterilerinin değiştiğini göstermektedir. Spesifik olarak, daha yüksek seviyelerde bakteroidallere ve daha düşük seviyelerde Clostridiales suşlarına sahiptirler.

Yazıyı Paylaşın!!!

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir