Addison Hastalığı Nedir, Neden Olur? Belirtileri ve Tedavisi

Böbreküstü bezleri böbreklerin üstünde yer almaktadır. Bu bezler, vücudun normal işlevler için ihtiyaç duyduğu hormonların çoğunu üretir.

Addison hastalığı, adrenal korteks hasar gördüğünde ve adrenal bezler kortizol ve aldosteron steroid hormonlarını yeterince üretmediğinde ortaya çıkar.

Kortizol, vücudun stresli durumlara tepkisini düzenler. Aldosteron, sodyum ve potasyum düzenlemesine yardımcı olur. Adrenal korteks ayrıca seks hormonları (androjenler) üretir.

Addison Nedir?

Addison hastalığı, bir kişinin adrenal bezleri kortizol ve bazen aldosteron dahil olmak üzere birçok önemli hormonu yeterince yüksek seviyelerde üretmediğinde ortaya çıkan “kronik adrenal yetmezlik” adı verilen durumun başka bir adıdır.

Adrenal bezler böbreklerin hemen üzerinde yer alır ve hem akut stres zamanlarında hem de sadece günlük hayatı yaşarken birçok işlevi olan adrenalin benzeri hormonlar ve kortikosteroidler üretmede önemli bir role sahiptir. 

Bu hormonlar, homeostazı sürdürmek ve vücuttaki organlara ve dokulara “talimatlar” göndermek için gereklidir. Addison hastalığından etkilenen hormonlar arasında glukokortikoidler (kortizol gibi), mineralokortikoidler (aldosteron dahil) ve androjenler (erkek seks hormonları) bulunur.

Bu durum bazı durumlarda yaşamı tehdit edebilirken, genellikle hormon replasman tedavisi ile semptomlar yönetilebilir.

Addison Hastalığı Nedenleri

Böbreküstü bezinin bozulması

Böbreküstü bezlerinde hormon üretimindeki aksaklıklar Addison hastalığına neden olur. Bu bozulma, bir otoimmün bozukluk, tüberküloz veya genetik bir kusur dahil olmak üzere bir dizi faktörden kaynaklanabilir.

Bununla birlikte, çoğu Addison hastalığı vakalarının yaklaşık yüzde 80’i otoimmün koşullardan kaynaklanmaktadır.

Adrenal bezler, adrenal korteksin yüzde 90’ı yok edildiğinde yeterli steroid hormonu (kortizol ve aldosteron) üretmeyi bırakır.

Bu hormonların seviyeleri düşmeye başlar başlamaz, Addison hastalığı belirti ve semptomları ortaya çıkmaya başlar.

Otoimmün koşullar

Bağışıklık sistemi, vücudun hastalık, toksin veya enfeksiyona karşı savunma mekanizmasıdır. Bir kişi hasta olduğunda, bağışıklık sistemi, hastalanmasına neden olan her şeye saldıran antikorlar üretir.

Bazı insanların bağışıklık sistemleri sağlıklı doku ve organlara saldırmaya başlayabilir – buna otoimmün bozukluk denir.

Addison hastalığı durumunda, bağışıklık sistemi adrenal bezlerin hücrelerine saldırarak çalışmalarını yavaşça azaltır.

Otoimmün bir durumun sonucu olan Addison hastalığı, otoimmün Addison hastalığı olarak da adlandırılır.

Otoimmün Addison Hastalığının Genetik Nedenleri

Son araştırmalar, belirli genlere sahip bazı kişilerin otoimmün bir duruma sahip olma olasılığının daha yüksek olduğunu göstermiştir.

Addison hastalığının genetiği tam olarak anlaşılmamış olsa da, durumla en yaygın şekilde ilişkili genler, insan lökosit antijeni (HLA) kompleksi adı verilen bir gen ailesine aittir.

Bu kompleks, bağışıklık sisteminin vücudun kendi proteinleri ile virüsler ve bakteriler tarafından yapılanlar arasında ayrım yapmasına yardımcı olur.

Otoimmün Addison hastalığı olan birçok hasta, hipotiroidizm, tip 1 diyabet veya vitiligo gibi en az bir başka otoimmün bozukluğa sahiptir.

Tüberküloz

Tüberküloz (TB), akciğerleri etkileyen ve vücudun diğer bölgelerine yayılabilen bakteriyel bir enfeksiyondur. Verem böbrek üstü bezlerine ulaşırsa, onlara ciddi şekilde zarar verebilir ve hormon üretimlerini etkileyebilir.

Tüberküloz hastalarının adrenal bezlere zarar verme riski daha yüksektir ve bu da onların Addison hastalığı geliştirme olasılığını artırır.

Tüberküloz artık daha az sıklıkta olduğundan, bu durumun neden olduğu Addison hastalığı vakaları da nadirdir. Bununla birlikte, TB’nin önemli bir sorun olduğu ülkelerde, daha yüksek oranlar vardır.

Diğer nedenler

Addison hastalığı, adrenal bezleri etkileyen diğer faktörlerden de kaynaklanabilir:

– Böbrek üstü bezlerinin düzgün gelişmediği genetik bir kusur

– Bir kanama

– Adrenalektomi – adrenal bezlerin cerrahi olarak çıkarılması

– Amiloidoz

– HIV veya yaygın mantar enfeksiyonu gibi bir enfeksiyon

– Adrenal bezlere metastaz yapmış kanser

İkincil adrenal yetmezlik

Hipofiz bezi hastalanırsa adrenal bezler de olumsuz etkilenebilir. Normalde, hipofiz adrenokortikotropik hormon (ACTH) üretir. Bu hormon, böbrek üstü bezlerini hormon üretmeye teşvik eder.

Hipofiz hasarlı veya hastalıklı ise, daha az ACTH üretilir ve sonuç olarak, kendileri de hastalıklı olmasalar bile adrenal bezler tarafından daha az hormon üretilir. Buna ikincil adrenal yetmezlik denir.

Steroidler

Vücut geliştiriciler gibi anabolik steroid alan bazı insanların Addison hastalığı riski daha yüksektir. Özellikle uzun süre steroid almanın neden olduğu hormon üretimi, adrenal bezlerin sağlıklı hormon seviyeleri üretme yeteneğini bozabilir – bu, hastalığın gelişme riskini artırabilir.

Kortizon, hidrokortizon, prednizon, prednizolon ve deksametazon gibi glukokortikoidler kortizol gibi davranır. Başka bir deyişle, vücut kortizolde bir artış olduğuna inanır ve ACTH’yi baskılar.

Yukarıda belirtildiği gibi, ACTH’deki bir azalma, adrenal bezler tarafından daha az hormon üretilmesine neden olur.

Ayrıca, lupus veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi durumlar için oral kortikosteroid alan ve bunları aniden kesen kişiler ikincil adrenal yetmezlik yaşayabilir.

Addison Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Addison hastalığı olan kişiler aşağıdaki semptomları yaşayabilir:

– Kas güçsüzlüğü

– Halsizlik ve yorgunluk

– Ten renginde koyulaşma

– Kilo kaybı veya iştah azalması

– Kalp atış hızında veya kan basıncında azalma

– Düşük kan şekeri seviyeleri

– Ağızda yaralar

– Tuz isteği

– Mide bulantısı

– Kusma

Addison hastalığı ile yaşayan kişiler ayrıca aşağıdakiler gibi nöropsikiyatrik semptomlar yaşayabilir:

– Sinirlilik veya depresyon

– Enerji düşüklüğü

– Uyku bozuklukları

Addison hastalığı çok uzun süre tedavi edilmezse, Addison krizi haline gelebilir. Addison kriziyle ilişkili semptomlar şöyledir:

– Endişe ve sıkıntı

– Sayıklama

– Görsel ve işitsel halüsinasyonlar

Tedavi edilmeyen bir Addison krizi şoka ve ölüme yol açabilir.

Addison Hastalığı için Kimler Risk Altındadır?

Aşağıdaki durumlardaki kişiler, Addison hastalığı için daha yüksek bir risk altındadır:

– Kanser olanlar

– Antikoagülan alanlar (kan sulandırıcı)

– Tüberküloz gibi kronik enfeksiyonlara sahip olanlar

– Adrenal bezin herhangi bir bölümünü çıkarmak için ameliyat olanlar

– Tip 1 diyabet veya Graves hastalığı gibi bir otoimmün hastalığı olanlar

Addison Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor, tıbbi geçmiş ve semptomlar hakkında soru soracaktır. Fiziksel bir muayene yapacak, potasyum ve sodyum seviyesini kontrol etmek için bazı laboratuar testleri isteyecektir.

Doktor ayrıca görüntüleme testleri isteyebilir ve hormon seviyesini ölçebilir.

Addison Hastalığı Tedavisi

Hastalığın tedavisi, duruma neyin sebep olduğuna bağlı olacaktır. Doktor adrenal bezleri düzenleyen ilaçlar yazabilir.

Doktorun oluşturduğu tedavi planına uymak çok önemlidir. Tedavi edilmeyen Addison hastalığı, Addison krizine yol açabilir.

Durum çok uzun süre tedavi edilmemişse ve Addison krizi adı verilen yaşamı tehdit eden bir duruma ilerlediyse, doktor önce bunu tedavi etmek için ilaç yazabilir.

Addison krizi, düşük tansiyon, kanda yüksek potasyum ve düşük kan şekeri seviyelerine neden olur.

İlaçlar

Hastalığı iyileştirmek için glukokortikoid ilaçları (iltihabı durduran ilaçlar) kombinasyonu kullanmak gerekebilir. Bu ilaçlar hayatın geri kalanında alınacaktır.

Adrenal bezlerin yapmadığı hormonların yerini alması için hormon replasmanları verilebilir.

Addison Hastalığı Doğal Tedavisi

Yeterince tuz tüketin

Addison hastalığı, düşük aldosteron seviyelerine neden olabilir ve bu da tuz ihtiyacını artırır. Artan tuz ihtiyacını et suyu ve deniz tuzu gibi sağlıklı gıdalardan almayı deneyin.

Kalsiyum ve D vitamini alın

Kortikosteroid ilaçları almak, daha yüksek osteoporoz riski ve kemik yoğunluğu kaybı ile ilişkilendirilmiştir, bu da yeterli kalsiyum ve D vitamini tüketmenin kemik sağlığını korumak için kritik olduğu anlamına gelir. 

Çiğ süt, yoğurt, kefir ve fermente peynir gibi süt ürünleri, lahana ve brokoli gibi yeşil sebzeler, sardalya, fasulye ve badem gibi kalsiyum oranı yüksek yiyecekler yiyerek kalsiyum alımı artırılabilir.

D vitamini düzeylerini doğal olarak artırmanın en iyi yolu, cilt açıkta olacak şekilde her gün güneşte biraz zaman geçirmektir.

Anti-inflamatuar diyet yapın

Bağışıklık sistemini desteklemek için sınırlandırılacak veya kaçınılacak yiyecekler / içecekler şunlardır:

– Uyku döngüsünü engelleyen ve anksiyete veya depresyona neden olabilecek çok fazla alkol veya kafein

– Çoğu şeker ve tatlandırıcı kaynağı (yüksek fruktozlu mısır şurubu, paketlenmiş tatlı ürünler ve rafine tahıllar dahil)

– Mümkün olduğunca paketlenmiş ve işlenmiş yiyeceklerden uzak durun çünkü bunlar birçok türde yapay içerik, koruyucu, şeker gibi içerikler barındırır.

– Hidrojenlenmiş ve rafine bitkisel yağlar (soya fasulyesi, kanola, aspir, ayçiçeği ve mısır)

Bunları mümkün olduğunca doğal, rafine edilmemiş yiyecekler ile değiştirin. Anti-inflamatuar diyette yer alan en iyi seçeneklerden bazıları şunlardır:

– Doğal, sağlıklı yağlar (örneğin zeytinyağı)

– Bol sebze (özellikle karnabahar, brokoli, Brüksel lahanası gibi tüm yapraklı yeşillikler ve turpgil sebzeler)

– Doğadan yakalanmış balıklar (anti-inflamatuar omega-3 yağ asitleri sağlayan somon, uskumru veya sardalya gibi)

– Otla beslenen, merada yetiştirilen ve organik olan yüksek kaliteli hayvansal ürünler (örneğin yumurta, sığır eti, tavuk ve hindi)

– Deniz yosunu gibi deniz sebzeleri (tiroid sağlığını desteklemek için yüksek miktarda iyot)

– Kelt veya Himalaya deniz tuzu

– Çilek, chia tohumu, keten tohumu ve nişastalı sebzeler gibi yüksek lifli yiyecekler

– Kombu çayı, lahana turşusu, yoğurt ve kefir gibi probiyotik besinler

– Zencefil, zerdeçal, maydanoz vb. otlar ve baharatlar

Stresi yönetin

Kaliteli uyuyun ve yeterince dinlenin. Özel ihtiyaçlarınıza bağlı olarak her gece sekiz ila 10 saat uyumayı hedefleyin.

Stresi yönetmeye yardımcı olmanın diğer yolları şunlardır:

– Her gün hobiler veya eğlenceli bir şeyler yapmak

– Meditasyon 

– Rahatlatıcı nefes teknikleri

– Dışarıda, güneş ışığında ve doğada vakit geçirmek

– Tutarlı ve makul bir çalışma programı sürdürmek

– Düzenli bir programda yemek yemek ve alkol, şeker ve kafein gibi çok fazla uyarıcıdan kaçınmak

– Önemli yaşam olayları veya travmalarla başa çıkmak için gerektiğinde profesyonel yardım almak

Stres yanıtını destekleyen takviyeler

Bazı takviyeler bağışıklık sistemini desteklemeye ve stresle başa çıkmaya yardımcı olabilir. İşe yarayabilecek örnekler şöyledir:

– Reishi ve kordiseps gibi şifalı mantarlar

– Ashwagandha ve astragalus gibi Adaptogen otlar

– Ginseng

– Magnezyum

– Omega-3 yağ asitleri

– Probiyotik takviyenin yanı sıra B vitamini, D vitamini ve kalsiyum sağlayan kaliteli bir multivitamin almak da bağırsak sağlığını destekleyebilir ve besin eksikliklerine karşı savunma sağlayabilir.

Addison Hastalığı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Durum adrenal krize ilerlerse ve tedavi edilmezse, insanlar ciddi semptomlar yaşayabilir ve hatta aniden ölebilir, bu yüzden bu çok ciddiye alınması gereken bir durumdur.

Adrenal kriz müdahalesi, adrenal ve hipofiz bezlerinin işlevini geri kazanmaya yardımcı olmak için genellikle yüksek doz steroid enjeksiyonlarını, sıvıları ve elektrolitleri içerir.

Addison hastalığı yaşayan var mı? Yorum bırakabilir.