Adaçayı Nedir, Ne İşe Yarar? Faydaları ve Zararları

Adaçayı, dünya çapında çeşitli mutfaklarda tüketilen temel bir bitkidir. Bilimsel ismi “Salvia officinalis” dır. Kekik, biberiye, fesleğen gibi diğer bitkilerle birlikte nane ailesine aittir.

Adaçayı bitkisinin güçlü bir aroması vardır, bu yüzden genellikle az miktarlarda kullanılır. Ona rağmen, çeşitli önemli besin ve bileşikler sağlar.

Adaçayı, yaprakları ağız ve boğaz iltihabını, sıcak basmaları ve uykusuzluğu yatıştırmak için kullanılan bir bitkidir.

Aynı zamanda böcek ilacı, temizlik malzemesi olarak kullanımı da vardır. Bu bitkiyi, taze, kuru ve yağ şeklinde bulabilirsiniz. Bunların hepsi ayrı ayrı sağlık yararına sahiptir.

Yazıda “adaçayı nedir ne işe yarar”, “adaçayının yararları nelerdir”, “adaçayının yan etkileri nelerdir”, sorularına cevap aranacaktır.

Adaçayı Nedir?

Adaçayı ( Salvia officinalis ), ‘nane’ ailesinin (Lamiaceae) bir üyesidir. Bitkinin kendine has bir aroması ve farklı renklerde güzel çiçekleri vardır.

Salvia officinalis (adaçayı veya mutfak / bahçe adaçayı) dahil olmak üzere birçok adaçayı türü Akdeniz bölgesine özgüdür.

Adaçayı eski Mısır, Roma ve Yunan tıbbında da kullanılmıştır. Kızılderili ritüellerinde, şifa, bilgelik, koruma ve uzun ömürlülüğü desteklemek için kurutulmuş adaçayı yaprakları yakılır.

Yapraklar, uçucu yağların ve fenolik bileşiklerin mükemmel bir rezervidir. Bunların bitkinin tıbbi değerinden sorumlu olduğu düşünülmektedir.

Adaçayı Besin Değeri Nedir?

Adaçayı bitkisi, sağlıklıdır ve çeşitli vitamin ve mineraller içerir. Bir çay kaşığı (0,7 gram), şu besin öğelerine sahiptir:

Adaçayı kalori: 2

Protein: 0.1 gram

Karbonhidrat: 0.4 gram

Yağ: 0.1 gram

K vitamini: Referans günlük alımın % 10’u (RDI)

Demir: RDI’nın % 1,1’i

B6 Vitamini: RDI’nın % 1,1’i

Kalsiyum: RDI’nın % 1’i

Manganez: RDI’nın % 1’i

Bu bitkinin küçük bir miktarı bile K vitamininin günlük alınması gereken değerinin % 10’unu karşılar.

Ayrıca az miktarda magnezyum, çinko, bakır ve A, C ve E vitaminleri içerir.

Bu aromatik baharat, yararlı sağlık etkilerinde rol oynayan kafeik asit, klorojenik asit, rosmarinik asit, ellagic asit gibi bileşikleri barındırır.

Adaçayının Faydaları Nelerdir?

adaçayı etkileri

Yüksek oranda antioksidan içerir

Antioksidanlar, vücudun savunmasını güçlendirmeye yardımcı olan ve kronik hastalıklarla bağlantılı potansiyel olarak zararlı serbest radikalleri nötralize eden moleküllerdir.

Bu yeşil bitki, vücutta antioksidanlar olarak görev yapan bitki bazlı kimyasal bileşikler olan 160’ın üzerinde farklı polifenol içerir.

Klorojenik asit, kafeik asit, rosmarinik asit, ellagic asit – hepsi bu bitkide bulunan ve adaçayının faydasını oluşturan bileşikleridir – bu bileşiklerin kanser riskini düşürme, beyin fonksiyonunu iyileştirme ve hafızayı güçlendirme gibi etkileyici sağlık yararları vardır.

Bir çalışmada, günde iki kez 1 bardak (240 ml) bu bitkinin çayını içmenin antioksidan savunmasını önemli ölçüde artırdığı bulunmuştur.

Aynı zamanda hem total kolesterol hem de “kötü” LDL kolesterolü düşürdüğü gibi “iyi” HDL kolesterolü de artırmıştır.

Ağız sağlığını korur

Bu yeşil bitki, diş plağına sebep olan mikropları nötralize edebilen antimikrobiyal etkilere sahiptir.

Bir çalışmada, adaçayı özü içeren bir ağız gargarasının diş boşluklarına neden olduğu bilinen Streptococcus mutans bakterilerini etkin bir şekilde öldürdüğü belirtilmiştir.

Bir test tüpü çalışmasında, adaçayı esaslı bir esansiyel yağın, diş boşluklarına neden olabilen bir mantar olan Candida albicans’ın yayılmasını önlediği ve durdurduğu belirtilmiştir.

Bir gözden geçirme çalışması, adaçayının öksürük, boğaz enfeksiyonlarını, diş apselerini, enfekte diş etlerini ve ağız ülserini tedavi edebileceğini belirtmiştir.

Menopoz belirtilerini hafifletir

Menopoz sırasında, vücutta östrojen hormonu üretimi azalır. Bu birçok kadında rahatsızlık verici belirtilere neden olur. Bunlar sıcak basmaları, aşırı terleme, vajinal kuruluk ve sinirliliktir.

Bu şifalı bitki, menopoz belirtilerinin etkilerini azaltmak için kullanılabilir.

Bitkideki bileşiklerin, hafızayı geliştirmek, sıcak basmaları ve aşırı terlemeyi tedavi etmek için beyindeki belirli reseptörlere bağlanmasına izin veren östrojen benzeri özelliklere sahip olduğu düşünülmektedir.

Bir çalışmada, adaçayı hapının günlük kullanımı, sekiz hafta boyunca sıcak basmaların sıklığını ve yoğunluğunu önemli ölçüde azaltmıştır.

Kan şekerini dengeler

Adaçayı yaprağı geleneksel olarak diyabete karşı bir çare olarak kullanılmıştır.

İnsan ve hayvan araştırmaları, kan şekeri seviyelerinin düşmesine yardımcı olabileceğini göstermektedir.

Bir çalışmada, adaçayı ekstraktı, spesifik bir reseptörü aktive ederek tip 1 diyabetli sıçanlarda kan glukoz seviyelerini düşürmüştür. 

Bu reseptör aktive edildiğinde, kandaki fazla serbest yağ asitlerinin temizlenmesine yardımcı olabilir ve bu da insülin duyarlılığını artırır.

Tip 2 diyabetli farelerde yapılan bir başka çalışmada, bu bitkinin aynı hastalıktaki insanlarda kan şekerini yönetmek için reçete edilen bir ilaç olan metformin gibi davrandığı bulunmuştur.

İnsanlarda, adaçayı yaprağı ekstresinin kan şekerini düşürdüğü ve insülin duyarlılığını, bir başka anti-diyabet ilacı olan rosiglitazon ile benzer bir etki ile geliştirdiği gösterilmiştir.

Beyne faydalıdır

Bu bitki, beyin ve hafızaya çeşitli şekillerde fayda sağlar. Birincisi, beynin savunma sistemini tamponladığı gösterilmiş olan antioksidanlar olarak hareket edebilen bileşiklerle yüklüdür.

Ayrıca, bellekte bir rolü olan kimyasal haberci asetilkolinin (ACH) bozulmasını durdurur. ACH seviyeleri Alzheimer hastalığında düşmektedir.

Bir çalışmada, hafif ila orta derecede Alzheimer hastalığı olan 39 katılımcı, ya bir adaçayı özü takviyesi ya da dört ay boyunca günlük bir plaseboyu 60 damla (2 ml) tüketmiştir.

Özü alan kişiler hafıza, problem çözme, akıl yürütme ve diğer bilişsel yetenekleri ölçen testlerde daha iyi performans göstermiştir.

Sağlıklı yetişkinlerde kullanılan düşük dozlar hafızayı iyileştirmiştir. Daha yüksek dozlarda ruh hali olumlu etkilenmiş ve uyanıklık artmıştır.

Hem genç hem de yaşlı erişkinlerde adaçayı hafıza ve beyin fonksiyonlarını geliştirir.

‘Kötü’ LDL kolesterolü düşürür

Yüksek “kötü” LDL kolesterol, kalp hastalığının risk faktörüdür. Bu bitki, damarlarda biriken ve potansiyel olarak hasara neden olabilecek “kötü” LDL kolesterolü düşürmeye yardımcı olur.

Bir çalışmada, günde iki kez çay şeklinde adaçayı kullananlar “kötü” LDL kolesterolü ve toplam kan kolesterolünü düşürürken, sadece iki hafta sonra “iyi” HDL kolesterolü artırdı.

Bazı kanser türlerine karşı korur

Kanser, hücrelerin anormal şekilde büyüdüğü başlıca ölüm nedenidir. İlginç bir şekilde, hayvan ve test tüpü çalışmaları, bu bitkinin ağız, kolon, karaciğer, serviks, meme, deri ve böbrek dahil olmak üzere belirli kanser türleriyle savaşabileceğini göstermektedir.

Bu çalışmalarda adaçayı özü sadece kanser hücrelerinin büyümesini değil aynı zamanda hücre ölümlerini de uyarmıştır.

Bu araştırmalar cesaret verici olsa da, bu bitkinin insanlarda kanserle mücadelede etkili olup olmadığını belirlemek için daha fazla insan çalışmalarına ihtiyaç vardır.

İshali hafifletir

Taze adaçayı ishal için geleneksel olarak kullanılan bir ilaçtır. Test tüpü ve hayvan çalışmaları, bağırsağı gevşeterek ishali hafifletebilecek bileşikler içerdiğini bulmuştur.

Kemik sağlığını destekler

Bu bitkide fazla miktarda bulunan K vitamini, kemik sağlığı için faydalı. Bu vitaminde bir eksiklik olması, kemik incelmesi ve kırıklarına yol açabilir.

Boğaz ağrısını tedavi eder

Boğaz ağrısını tedavi etmek, adaçayının faydalarından biridir. Bu amaçla adaçayı kullanmak için 100 ml suyu birkaç kuru adaçayı yaprağı ile kaynatmalı ve 15 dakika demlenmelisiniz.

Bundan sonra, karışımı süzün ve gargarayı tatlandırmak için biraz bal ekleyin. Çabuk rahatlamak için her gün gargara olarak kullanmalısınız.

Kas gerginliğini azaltır

Adaçayı sadece kemik gücü için değil, aynı zamanda kas için de faydalıdır. Bu bitkide bulunan anti-spazmodik özellikler, adaçayının düz kastaki gerginliği azaltmadaki faydalarını sağlar. 

Adaçayının cilde faydaları

Araştırmalar, adaçayı ve bileşiklerinin cilt yaşlanmasıyla mücadeleye yardımcı olabileceğini öne sürmektedir. Adaçayı, kırışıklıkları da iyileştirebilir.

Adaçayından elde edilen bir bileşik olan Sclareol, koku maddesi olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır. Çalışmalar, bu bileşiğin UVB’nin neden olduğu cilt hasarını engellediğini göstermektedir. 

Ayrıca UVB ışınları ile azaltılan epidermal kalınlığı da geri kazanabilir. Sklareol içeren kremler, hücresel proliferasyonu artırarak kırışıklıkları iyileştirebilir.

Adaçayının saça faydaları

Adaçayı, yeni gri saç oluşumunu önlemeye ve azaltmaya yardımcı olabilecek antioksidanlar açısından zengindir. 

Adaçayı içerisindeki doğal yağlar kökleri güçlendirir ve sağlıklı saç uzamasını hızlandırır.

Bununla birlikte, adaçayının saç uzamasına doğrudan etkisini gösteren hiçbir kanıt yoktur.

Adaçayı zayıflatır mı?

Obezite, diyabet, hipertansiyon, kalp ve böbrek hastalıkları ve bir dizi kronik sağlık durumu ile bağlantılıdır. Adaçayı gibi otlar, lipit sindirimini ve yağ birikimini doğrudan etkiler.

Bu bitkinin aktif bileşenleri, pankreas enzimlerinin aktivitesine müdahale eder. Bu aktivitede adaçayı ekstraktlarında bulunan diterpenler olan karnosik asit ve karnosol yer alır.

Bu moleküller aynı zamanda serum trigliserit düzeylerindeki artışı durdurur ve kilo alımını yavaşlatır. Bir anti-obezite ajanı olarak kullanıldığında adaçayının güvenliğini kanıtlayan yeterli deneysel kanıt vardır.

Adaçayı Yakmanın Faydaları

Adaçayı yakmak, eski bir ruhani ritüeldir. Odaklanma ve antimikrobiyal özellikler gibi bazı sağlık yararları vardır. 

Bazıları, adaçayı yakmanın duygudurum bozuklukları, depresyon ve anksiyete tedavisinde önemli bir geleneksel çare olduğuna inanıyor. Ancak, bu etkileri kanıtlamak için daha somut araştırmalara ihtiyaç vardır.

Araştırmalar, şifalı bitkilerden çıkan dumanın havadaki bakterilerin yüzde 94’üne kadar temizleyebileceğini gösterdi.

Adaçayının benzer etkilere neden olup olmadığı henüz araştırılmamıştır. Bazıları, adaçayı yakıldığında, insanlara pozitif enerji verebilecek negatif iyonlar saldığına inanıyor.

Tüm bu faydalar, bitkinin güçlü biyokimyasal profiline bağlanabilir. Aktif moleküller, anti-enflamatuar, antioksidan, antimikrobiyal ve ağrı giderici maddeler olarak çalışır.

Adaçayı Nasıl Kullanılır?

Çeşitli biçimlerde kullanılabilir. Taze adaçayı yaprakları güçlü aromatik bir lezzete sahiptir ve yemeklerde az miktarlarda kullanılır. Bu bitkiyi şu şekilde tüketebilirsiniz:

– Çorbalara garnitür olarak ekleyebilirsiniz.

– Fırında pişirilen yemekler ve kızartmalarda kullanabilirsiniz.

– Domates sosuna doğranmış yaprakları katabilirsiniz.

– Omlet veya yumurta yemeklerinde kullanabilirsiniz.

Adaçayının Zararları Nelerdir?

Bu bitkiyi ve bu bitkiden elde edilen yağ ve çay gibi farklı seçenekleri hiçbir yan etki olmadan güvenle tüketebilirsiniz.

Ancak içeriğinde bulunan bir bileşik olan thujone hakkında endişelenilmektedir. Hayvan araştırmaları, yüksek dozlarda thujone bileşiğinin beyinde toksik olabileceğini göstermektedir.

Ancak insanlarda bu bileşiğin toksik olduğuna dair bir kanıt yok.

Dahası, gıdalar yoluyla toksik miktarlarda thujone tüketmek neredeyse imkansızdır. 

Bununla birlikte, bitkinin çok fazla çayını içmek ya da adaçayı esansiyel yağlarını almak zehirli etkilere sahip olabilir.

Güvenli olması açısından, çayın tüketimini günde 3-6 fincan ile sınırlamak gerekir.

Adaçayı Nasıl Demlenir?

Adaçayı demlemek için, bir kupaya bir yemek kaşığı kuru adaçayı yaprağı ekleyin. Kupayı kaynayan suyla doldurun. Üzerini örtün ve birkaç dakika bekleyin. Yaprakları çıkarmak için çayı süzün.

Adaçayı yapımını daha basit ve zahmetsiz hale getirmek için çay poşetleri şeklinde de satın alabilirsiniz. 

Sonuç olarak;

Adaçayı birçok sağlık yararına sahip bir bitkidir. Antioksidanlar bakımından yüksektir ve ağız sağlığını desteklemeye, beyin fonksiyonlarını iyileştirmeye yardımcı olur ve kan şekeri ve kolesterol seviyelerini düşürür.

Bu yeşil baharat hemen hemen her türlü tuzlu yemeğe eklenebilir. Taze, kuru veya çay olarak tüketilebilir.

Yazıyı Paylaşın!!!

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir