Yapay Tatlandırıcılar Nelerdir, Zararlı mı?

Yapay tatlandırıcılar tartışmalı bir konudur. Bir yandan, kanser riskini artırdığı, kan şekeri ve bağırsak sağlığına zarar verdiği iddia edilirken, diğer yandan çoğu sağlık otoritesi bunları güvenli buluyor ve şeker alımını azaltmak ve kilo vermek için kullanılmasını tavsiye ediyor.

Peki suni tatlandırıcı olarak da adlandırılan ve şekere alternatif olarak işlev gören “yapay tatlandırıcılar zararlı mı”, “yapay tatlandırıcıların özellikleri neler?” İşte yazının konusunu oluşturan bu soruların cevapları…

Tatlandırıcı Nedir?

Yapay tatlandırıcılar veya şeker ikameleri, bazı yiyeceklere ve içeceklere tat katmak için eklenen kimyasallardır.

Bunlar yoğun tatlandırıcılar olarak adlandırılır çünkü sofra şekerine benzer bir tat sağlarlar fakat kat kat daha tatlıdırlar.

Bazı tatlandırıcılar kalori içermesine rağmen, ürünleri tatlandırmak için gereken miktar o kadar azdır ki, vücudumuza neredeyse hiç kalori girmez.

Yapay Tatlandırıcılar Ne İşe Yarar?

Dilimizin yüzeyi, her biri farklı tatları algılayan, birkaç tat alıcısını içeren birçok tat tomurcuğu ile kaplıdır.

Yemek yediğimizde, tat reseptörleri gıda molekülleriyle karşılaşır. Bir reseptör ve molekül arasındaki uyum sonucu beyne sinyal göndererek tadı tanımasını sağlar.

Örneğin, şeker molekülü tatlılık için tat reseptörü ile mükemmel bir uyum içindedir ve beynin tatlı tadı tanımasını sağlar.

Yapay tatlandırıcı molekülleri, şeker moleküllerine yeterince benzer. Yine de şekerden çok farklıdırlar. Fazla kalori olmadan tatlı bir lezzet sağlarlar.

Yapay tatlandırıcıların sadece az bir kısmı vücudun kaloriye dönüşebileceği bir yapıya sahiptir. Yiyecekleri tatlandırmak için sadece çok az miktarda yapay tatlandırıcıya ihtiyaç duyulduğu göz önüne alındığında, neredeyse hiç kalori tüketilmez.

Yapay Tatlandırıcı İsimleri

Aspartam

Sofra şekerinden 200 kat daha tatlıdır.

Asesülfam potasyum

Asesülfam K olarak da bilinir, sofra şekerinden 200 kat daha tatlıdır. Yemek pişirmek için uygundur.

Advantame

Bu tatlandırıcı sofra şekerinden 20000 kat daha tatlıdır ve pişirme için uygundur.

Aspartam-asesülfam tuzu

Sofra şekerinden 350 kat daha tatlıdır.

Neotame

Sofra şekerinden 13000 kat daha tatlıdır ve pişirme için uygundur.

Neohesperidin

Sofra şekerinden 340 kat daha tatlıdır ve asitli yiyeceklerle yemek pişirmek için uygundur.

Sakarin

Sofra şekerinden 700 kat daha tatlıdır.

Sukraloz

Sofra şekerinden 600 kat daha tatlı olan sukraloz, yemek pişirmek ve asidik gıdalarla karıştırmak için uygundur.

Yapay Tatlandırıcıların Zayıflamaya Etkisi

Yapay tatlandırıcılar kilo vermeye çalışan kişiler arasında popülerdir. Bununla birlikte, iştah ve kilo üzerindeki etkileri çalışmalar arasında farklılık göstermektedir.

İştah üzerindeki etkileri

Bazı insanlar yapay tatlandırıcıların iştahı artırabileceğini ve kilo alımını teşvik edebileceğini düşünmektedir.

Tatlı lezzeti verdikleri ancak diğer tatlı lezzeti olan yiyeceklerde bulunan kalorileri olmadığı göz önüne alındığında, beynin hala aç hissettiği ve sinyalleri karıştırdığı düşünülmektedir.

Ek olarak, bazı bilim insanları, tok hissetmek için şekerle tatlandırılmış versiyona kıyasla yapay olarak tatlandırılmış bir yiyecekten daha fazla yemek gerektiğini düşünüyor.

Tatlandırıcıların şekerli gıdalara olan isteği artırabileceği de belirtilmektedir. Ancak birçok yeni çalışma, yapay tatlandırıcıların açlık veya kalori alımını artırdığı fikrini desteklememektedir.

Çeşitli çalışmalar katılımcıların şekerli yiyecekleri ve içecekleri yapay olarak tatlandırılmış alternatiflerle değiştirdiklerinde, daha az açlık bildirdiklerini ve daha az kalori aldıklarını bulmuştur.

Kilo üzerindeki etkileri

Kilo kontrolü ile ilgili olarak, bazı gözlemsel çalışmalar yapay olarak tatlandırılmış içeceklerin tüketilmesi ile obezite arasında ilişki saptamıştır.

Ancak randomize kontrollü çalışmalar, yapay tatlandırıcıların vücut ağırlığını, yağ kütlesini ve bel çevresini azaltabileceğini bildirmektedir.

Bu çalışmalar ayrıca düzenli alkolsüz içeceklerin şekersiz versiyonlarla değiştirilmesinin vücut kitle indeksini (VKİ) 1.3-1.7 noktaya kadar azaltabileceğini göstermektedir.

Dahası, şeker eklenmiş olanlar yerine yapay olarak tatlandırılmış gıdalar seçmek, tükettiğiniz günlük kalori sayısını azaltır.

4 hafta ila 40 ay arasında değişen çeşitli çalışmalar, bunun 1,3 kg’a kadar kilo kaybına neden olabileceğini göstermektedir.

Yapay olarak tatlandırılmış içecekler, düzenli olarak meşrubat tüketen ve şeker tüketimini azaltmak isteyenler için kolay bir alternatiftir.

Ancak daha büyük porsiyonlar veya ekstra tatlılar yerseniz, diyet içecekleri tüketmek, herhangi bir kilo kaybına yol açmayacaktır.

Yapay Tatlandırıcılar ve Diyabet

Diyabeti olanlar, kan şekeri seviyelerinde artış olmadan tatlı bir lezzet sundukları için yapay tatlandırıcıları kullanabilir.

Ancak bazı çalışmalar yapay tatlandırıcılarla oluşturulmuş içeceklerin % 6–121 daha fazla diyabet geliştirme riski ile ilişkili olduğunu bildirmektedir.

Bu çelişkili görünebilir ancak tüm çalışmaların gözlemsel olduğunu belirtmek gerekir. Öte yandan, birçok kontrollü çalışma, yapay tatlandırıcıların kan şekeri veya insülin seviyelerini etkilemediğini göstermektedir.

Araştırma sonuçları çelişkili olsa da, mevcut kanıtlar genellikle diyabetliler arasında yapay tatlandırıcı kullanımı lehinedir.

Yine de, farklı popülasyonlardaki uzun vadeli etkilerini değerlendirmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Yapay Tatlandırıcılar ve Metabolik Sendrom

Metabolik sendrom, yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri, aşırı karın yağı ve anormal kolesterol seviyeleri gibi tıbbi durumlar kümesini ifade eder. Bu durumlar inme, kalp hastalığı ve tip 2 diyabet gibi kronik hastalık geliştirme riskini artırır.

Bazı çalışmalar yapay tatlandırıcılar ile tatlanndırılmış içecekleri içmenin, % 36’ya kadar daha yüksek metabolik sendrom riskine sahip olabileceğini düşündürmektedir.

Ancak daha kaliteli çalışmalar, bu içeceklerin metabolik sendrom üzerinde hiçbir etkisinin olmadığını bildirmektedir.

Yapay Tatlandırıcılar ve Bağırsak Sağlığı

Bağırsak bakterileri sağlığımızda önemli bir rol oynar ve zayıf bağırsak sağlığı sayısız probleme neden olabilir. Bunlar kilo alımı, zayıf kan şekeri kontrolü, metabolik sendrom, zayıflamış bir bağışıklık sistemi ve uyku bozukluğunu içerir.

Bağırsak bakterilerinin bileşimi ve işlevi kişiye göre değişir ve belirli yapay tatlandırıcılar dahil olmak üzere yediklerimizden etkilenir.

Bir çalışmada, yapay tatlandırıcı sakarin, onları tüketmeye alışkın olmayan yedi sağlıklı katılımcının dördünde bağırsak bakteri dengesini bozmuştur. Bu dört kişide yapay tatlandırıcıyı tükettikten 5 gün sonra kan şekeri kontrolün daha da kötüleşmiştir.

Dahası, bu insanlardan gelen bağırsak bakterileri farelere aktarıldığında, hayvanlar da zayıf kan şekeri kontrolü geliştirdi.

Diğer yandan, yapay tatlandırıcıya yanıt vermeyen diğer üç kişinin kan şekeri seviyelerini kontrol etme yeteneklerinde herhangi bir değişiklik olmamıştır. Yine de güçlü sonuçlara varılmadan önce daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Yapay Tatlandırıcılar ve Kanser

1970’lerden bu yana, yapay tatlandırıcılar ile kanser riski arasında bir bağlantı olup olmadığı tartışılmaktadır.

Hayvan çalışmaları, aşırı yüksek miktarda sakarin ve siklamat verilen farelerde mesane kanseri riskinde artış tespit ettiğinde tartışmalar daha da alevlenmiştir.

Bununla birlikte, fareler sakarini insanlardan farklı metabolize eder. O zamandan beri, 30’dan fazla insan çalışması yapay tatlandırıcılar ve kanser gelişme riski arasında bir bağlantı bulamadı.

Böyle bir çalışma 13 yıl boyunca 9000 katılımcıyı takip etti ve yapay tatlandırıcı alımlarını analiz etti. Diğer faktörleri açıkladıktan sonra, araştırmacılar yapay tatlandırıcılar ve çeşitli kanser türleri geliştirme riski arasında bir bağlantı bulamadılar.

Ayrıca, 11 yıllık bir süre içinde yayınlanan çalışmaların yakın tarihli bir incelemesi, kanser riski ile yapay tatlandırıcı tüketimi arasında bir bağlantı bulamadı.

Yapay Tatlandırıcılar ve Diş Sağlığı

Diş çürüğü sonucunda oluşan diş oyukları, ağzımızdaki bakteriler şekeri fermente ettiğinde ortaya çıkar. Diş minesine zarar verebilecek asit üretilir.

Şekerin aksine, yapay tatlandırıcılar ağzımızdaki bakterilerle reaksiyona girmez. Bu, asit oluşturmadıkları veya diş çürümesine neden olmadıkları anlamına gelir.

Araştırmalar ayrıca sukralozun şekere göre diş çürümesine neden olma olasılığının düşük olduğunu göstermektedir.

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), şeker yerine tüketildiğinde tüm yapay tatlandırıcıların asidi nötralize ettiğini ve diş çürümelerini önlemeye yardımcı olduğunu belirtmektedir.

Aspartam, baş ağrısı, depresyon ve nöbetler

Bazı yapay tatlandırıcılar, bazı kişilerde baş ağrısı, depresyon ve nöbet gibi hoş olmayan semptomlara neden olabilir.

Çoğu çalışma aspartam ve baş ağrısı arasında bir bağlantı bulamazken, bazı insanların diğerlerinden daha duyarlı olduğunu da not düşüyor.

Bu bireysel değişkenlik aspartamın depresyon üzerindeki etkileri için de geçerli olabilir.

Örneğin, duygudurum bozuklukları olan kişilerin aspartam tüketimine yanıt olarak depresif belirtiler yaşama olasılığı daha yüksek olabilir.

Son olarak, yapay tatlandırıcılar çoğu kişinin nöbet riskini arttırmaz. Bununla birlikte, bir çalışma, nöbet geçirmeyen çocuklarda beyin aktivitesinin arttığını bildirmiştir.

Yapay Tatlandırıcıların Zararları

Yapay tatlandırıcılar genellikle insan tüketimi için güvenli kabul edilir. Ancak bazı insanlar onları tüketmekten kaçınmalıdır.

Örneğin, nadir bir metabolik bozukluk olan fenilketonüri (PKU) olan kişiler, aspartamda bulunan amino asit fenilalanini metabolize edemez. Bu nedenle, PKU’lu olanlar aspartamdan kaçınmalıdır.

Dahası, bazı insanların sülfonamidlere (sakarinin ait olduğu bileşik sınıfı) alerjisi vardır. Onlar için sakarin nefes alma zorluklarına, döküntülere veya ishale yol açabilir.

Ek olarak, artan kanıtlar sukraloz gibi bazı yapay tatlandırıcıların insülin duyarlılığını azalttığını ve bağırsak bakterilerini etkilediğini göstermektedir.

Sonuç olarak;

Genel olarak, yapay tatlandırıcıların kullanımı az risk taşır ve hatta kilo kaybı, kan şekeri kontrolü ve diş sağlığı için faydaları olabilir.

Bu tatlandırıcılar, beslenmemizdeki eklenen şeker miktarını azaltmak için kullanılırsa, özellikle faydalıdır.

Bununla birlikte, olumsuz etki olasılığı kişiye göre değişebilir ve tüketilen yapay tatlandırıcı tipine bağlıdır.

Bazı kişiler, çoğu insan tarafından güvenli ve iyi tolere edilmelerine rağmen, yapay tatlandırıcılar tükettikten sonra kendilerini kötü hissedebilir veya olumsuz etkiler yaşayabilir.

Yazıyı Paylaşın!!!

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir