Karpuzun Faydaları – Karpuzun Besin Değeri ve Zararları

Hiçbir şey sulu ve ferahlık veren kıpkırmızı renkli karpuz kadar yazı hatırlatamaz bana. Sıcak yaz günlerinde peynirle iyi bir eküri olan karpuz, meyve mi sebze mi tartışmalarına da konu olmuştur. Karpuz (Citrullus lanatus) aslen Güney Afrika’dan gelen büyük, tatlı bir meyvedir. Kavun, kabak, balkabağı ve salatalık ile akrabadır. Yüksek oranda su ve besinlerle doludur. Buna rağmen karpuzun kalorisi düşüktür ve olağanüstü serinletici bir meyvedir. İki güçlü bitki bileşiği olan sitrülin ve likopen içerir. Karpuzun faydaları bu iki önemli bitki bileşiğinden gelmektedir.

Karpuzun faydaları arasında kan basıncını düşürme, insülin duyarlılığını iyileştirme ve kas ağrılarını azaltma gibi daha pek çok yararı bulunur. Çoğunlukla taze olarak tüketilirken, dondurulabilir, meyve suyu yapılabilir veya smoothie’lere eklenebilir.

karpuzun faydaları
Karpuzun faydaları

Karpuzun Besin Değeri

Çoğunlukla su ve karbonhidrat içeren karpuzun kalorisi oldukça düşüktür. Neredeyse hiç protein veya yağ içermez. 100 gram karpuzun besin değeri şöyledir;

  • Kalori: 30
  • Su: % 91
  • Protein: 0.6 gram
  • Karbonhidrat: 7,6 gram
  • Şeker: 6.2 gram
  • Lif: 0,4 gram
  • Yağ: 0,2 gram

Karpuzun karbonhidrat içeriği

Kase başına 12 gram karbonhidrat içeren karpuzda bulunan karbonhidratlar çoğunlukla glukoz, fruktoz ve sukroz gibi basit şekerlerdir. Ayrıca az miktarda lif sağlar. Karpuzun glisemik indeksi 72-80 arasında değişir. Bu da yüksek bir değerdir.

Karpuzun lif içeriği

Karpuz, zayıf bir lif kaynağıdır. 100 gramlık porsiyon sadece 0.4 gram lif sağlar. Fakat fruktoz içeriği nedeniyle, FODMAP yani fermente edilebilir kısa zincirli karbonhidratlarda yüksektir. Yüksek miktarda fruktoz yemek, fruktoz malabsorpsiyonu olanlar gibi, onları tamamen sindiremeyen bireylerde rahatsız edici sindirim semptomlarına neden olabilir.

Karpuzda bulunan vitamin ve mineraller

  • C vitamini: İyi bir C vitamini kaynağı olan karpuz cilt sağlığı ve bağışıklık fonksiyonu için gereklidir.
  • Potasyum: Bu mineral tansiyon kontrolü ve kalp sağlığı için önemlidir.
  • Bakır: Bu mineral bitkisel gıdalarda en fazla miktarda bulunur.
  • B5 vitamini: Pantotenik asit olarak da bilinen bu vitamin, neredeyse bütün yiyeceklerde bulunur.
  • A vitamini: Bu ferahlatıcı meyve, vücudun A vitamini alabileceği, beta karoten içerir.

Karpuzda bulunan bitki bileşikleri

Diğer meyvelerle karşılaştırıldığında zayıf bir antioksidan kaynağıdır. Ancak, bir sitrulin amino asidi ve bir antioksidan olan likopen bakımından zengindir.

  • Sitrülin: Karpuz, sitrülinin bilinen en zengin besin kaynağıdır. En yüksek miktar, eti saran beyaz kabukta bulunur. Vücutta sitrülin, esansiyel amino asit olan argininine dönüşür. Hem sitrülin hem de arginin, nitrik oksidin sentezinde önemli bir rol oynar, bu da kan damarlarını gevşeterek tansiyonun düşmesine yardımcı olur.
  • Likopen: Karpuz, kırmızı renginden sorumlu, güçlü bir antioksidan olan likopenin en iyi kaynaklarından biridir. Taze karpuz, domatesten daha iyi bir likopen kaynağıdır.
  • Karotenoidler: Karotenoidler vücudumuzun A vitaminine dönüştüğü alfa-karoten ve beta-karoten içeren bir bitki bileşikleri sınıfıdır.
  • Cucurbitacin E: Cucurbitacin E antioksidan ve anti-inflamatuar etkileri olan bir bitki bileşiğidir.

Karpuzun Faydaları

  • Kan basıncını düşürür

Karpuzda bulunan sitrülin ve arginin nitrik oksit üretimine yardımcı olur. Nitrik oksit, kan damarlarındaki küçük kasların gevşemesine ve genişlemesine neden olan bir gaz molekülüdür. Bu, kan basıncını düşürür. Karpuz yemek, kan basıncı yüksek olan kişilerde kan basıncını ve arteriyel sertliği azaltır.

  • İnsülin direncini kırar

Vücutta salgılanan insülin hayati bir hormondur ve kan şekeri kontrolünde rol oynar. İnsülin direnci, hücrelerdeki insülinin etkilerine karşı direnç kazandığı bir durumdur. Bu, kan şekeri seviyesinin yükselmesine neden olur. Kan şekeri seviyesinin yüksekliği zamanda şeker hastalığının gelişimini tetikler. Bu meyveden sağlanan arginin, insülin direncinin azalmasını sağlar.

  • Egzersiz sonrası kas ağrısını azaltır

Kas ağrısı, yorucu egzersizin bir yan etkisidir. Bir çalışma, karpuz suyunun egzersiz sonrası kas ağrısını azaltmada etkili olduğunu göstermiştir.

  • Vücudun su ihtiyacını karşılar

Su içmek, vücudu nemlendirmenin önemli bir yoludur. Yüksek su içeriğine sahip yiyecekler yemek de vücudu nemlendirir. Karpuz % 91 ile yüksek oranda su içerir. Ayrıca meyve ve sebzelerin yüksek su içeriği, tok hissetmeyi sağlar.

  • Kanseri önlemede etkilidir

Araştırmacılar, anti-kanser etkilerinden dolayı karpuzda bulunan likopen ve diğer bitki bileşiklerini incelemişlerdir. Likopenin bazı kanser türlerini önlediği belirlenmiştir. Hücre bölünmesinde rol oynayan bir protein olan insülin benzeri büyüme faktörünü (IGF) düşürerek kanser riskini azalttığı belirtilmektedir. Yüksek IGF seviyeleri kanserle bağlantılıdır.

  • Kalp sağlığına faydalıdır

Beslenme ve yaşam tarzı faktörleri, tansiyon ve kolesterol seviyelerini düşürerek kalp krizi ve felç riskini azaltır. Karpuzdaki çeşitli besinlerin kalp sağlığı için özel yararları vardır. Çalışmalar, likopenin, kolesterol ve kan basıncını düşürmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. Bu meyvedeki diğer vitaminler ve mineraller de kalp için yararlıdır. Bunlar A, B6, C vitaminleri; magnezyum ve potasyum mineralleridir.

  • İnflamasyon ve oksidatif stresi azaltır

İnflamasyon birçok kronik hastalıkta önemli bir itici güçtür. Karpuz, anti-inflamatuar antioksidanlar likopen ve C vitamini bakımından zengin olduğundan inflamasyon ve oksidatif hasarı azaltmaya yardımcı olur. Bir antioksidan olarak, likopen beyin sağlığına da faydalıdır. Örneğin, Alzheimer hastalığının başlangıcını ve ilerlemesini geciktirir.

  • Makula dejenerasyonunu önler

Likopen, gözün çeşitli kısımlarında bulunur. Oksidatif hasara ve iltihaplanmaya karşı korur. Ayrıca yaşa bağlı makula dejenerasyonu (AMD) önler. Bu, yaşlı erişkinlerde körlüğe neden olabilen yaygın bir göz problemidir.

Karpuzun Cilde Faydaları
  • Güneş yanığı ve kızarıklıkları hafifletir.
  • Cildi sıkılaştırır.
  • Cildin yaşlanmasını önler.
  • Ölü cilt hücrelerinin atılmasına yardımcı olur.
  • Cildi nemlendirir.
  • Ciltteki tahrişi azaltır.
Karpuzun Saça Faydaları
  • Kafa derisindeki kan dolaşımını uyararak saçın uzamasını hızlandırır.
  • Saçın dökülmesini önler.
  • Saçların uçlarının kırılmasını önler.
  • Kafa derisini nemlendirerek kurumasını önler.
Hamilelikte Karpuzun Faydaları

  • Preeklampsi riskini azaltır

Karpuz, domates ve benzer renkteki meyve ve sebzelere kırmızı rengini veren likopen açısından zengindir. Likopen preeklampsi riskini % 50’ye kadar azaltır.

Preeklampsi, yüksek tansiyon ve idrarda protein kaybına neden olan bir gebelik komplikasyonudur. Erken doğumun en önemli nedenlerinden biridir.

  • Hamilelikte komplikasyon riskini azaltır

Hamilelikte kadınların günlük sıvı gereksinimi artar. Aynı zamanda, sindirim de yavaşlar. Bu iki değişiklik nedeniyle hamile kadınların, susuz kalma riski ortaya çıkar. Bu da hamilelik sırasında kabızlık veya hemoroide neden olabilir. Karpuzun zengin su içeriği, hamile kadınların artan sıvı gereksinimlerini karşılamasına yardımcı olur. Bu sadece karpuza özgü bir özellik değildir. Domates, salatalık, çilek, kabak ve hatta brokoli gibi su açısından zengin tüm meyve veya sebzeler için geçerlidir.

Hamilelik sırasında karpuz yemek genellikle güvenlidir. Fakat karpuz, karbonhidrat bakımından orta derecede zengindir ve lif oranı düşüktür. Bu da kan şekeri seviyesinin yükselmesine neden olabilir. Bu nedenle, önceden var olan diyabetli veya hamilelikte – gebelik diyabeti olarak bilinen – yüksek kan şekeri seviyeleri geliştiren kadınlar, büyük miktarlarda karpuz yemekten kaçınmalıdır.

Tüm meyvelerde olduğu gibi, karpuz dilimlenmeden önce iyice yıkanmalı ve hemen yenilmelidir. Gıda zehirlenmesi riskini en aza indirmek için, hamile kadınlar oda sıcaklığında 2 saatten fazla kalan karpuzu yemekten kaçınmalıdır.

Karpuzun Zararları

Karpuz çoğu insanın severek yediği bir meyvedir ve birçok kişi hiçbir sorun olmadan yiyebilir. Ancak karpuz yemek, bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara veya sindirim sorunlarına neden olabilir.

  • Karpuz alerjisi

Karpuz alerjisi nadirdir ve genellikle polene duyarlı bireylerde oral alerji sendromu ile ilişkilidir. Alerji belirtileri; ağzın kaşınması ve boğazın yanı sıra dudak, ağız, dil, boğaz veya kulakların şişmesi olarak kendini gösterir.

  • Karpuz zehirlenmesi

Karpuz ve kavun gibi toprakta yetişen meyveler, kabukta oluşabilen ve meyvenin etine yayılabilen Listeria bakterileri nedeniyle gıda zehirlenmesine yol açabilir. Yemeden önce karpuzun kabuğunu yıkamak, riski azaltacaktır. Ayrıca soğutulmamış, buzdolabında saklanmamış ve önceden paketlenmiş karpuz yemekten kaçının.

  • FODMAP

Karpuz, bazılarının sindiremediği bir tür FODMAP türü olan yüksek miktarda fruktoz içerir. Fruktoz gibi FODMAP’ler şişkinlik, gaz, mide krampları, ishal ve kabızlık gibi rahatsız edici sindirim semptomlarına neden olur. İnflamatuar bağırsak sendromu (IBS) gibi FODMAP’lara duyarlı kişiler, bu meyveyi tüketmemelidir.

Karpuz Sebze mi Meyve mi?

Karpuz hem meyve hem de sebze olarak kabul edilir. Meyvedir çünkü çiçekten yetişir ve tatlıdır. Diğer sebzeler gibi tarladan toplandığı, salatalık ve kabak ile aynı ailenin üyesi olduğu için sebzedir.

Karpuz Nasıl Seçilir?

  • Kesik, çürük veya ezik olmayan, sağlam ve simetrik bir karpuz alın. Herhangi bir düzensiz şekil veya çıkıntı, meyvenin yetersiz miktarda güneş ışığı veya su aldığı anlamına gelir.
  • Meyvenin büyüklüğü bakımından ağır olması gerekir. Bu suyla dolu olduğunu gösterir ve dolayısıyla olgunlaşmış demektir.
  • İyi karpuz koyu yeşildir ve donuk görünür. Eğer parlaksa, almayın.
Karpuz Nasıl Saklanır?
  • Kesilmemiş karpuz buzdolabında bir haftaya kadar saklanabilir. Meyveyi 4 derecenin altında saklamamaya dikkat edin çünkü meyvede yaralanmalar oluşabilir.
  • Hemen tüketmeyecekseniz, kesilmiş karpuzu kapalı bir kaba koyun ve üç yada dört güne kadar soğukta bekletin.

Karpuzun faydaları sadece meyvesi ile sınırlı değildir. Karpuz suyu, çekirdeği hatta kabuğu bile çok faydalıdır. Merak edenler bu yazıları okuyabilir.

Kaynakça: 12

Yazıyı Paylaşın!!!

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir