En Yaygın Görülen Gıda İntoleransları Nelerdir?

Bazı gıda alerjilerin aksine, gıda intoleransları, hayati tehlike oluşturmaz. Ancak, etkilenenler için çok sıkıntılı olabilir.

Gıda intoleransları son derece yaygındır ve giderek de artmaktadır. Dünya nüfusunun % 20’sinin gıda intoleransı olabileceği tahmin edilmektedir.

Gıda intoleranslarını, geniş semptom aralıkları nedeniyle teşhis etmek zor olabilir. Yazıda en yaygın görülen gıda intoleransları, meydana gelen semptomları ve bu intoleransa sahip kişilerin hangi yiyeceklerden uzak durması gerektiği anlatılacaktır.

Gıda İntoleransı Nedir?

“Gıdaya aşırı duyarlı olma” terimi hem gıda alerjileri hem de gıda intoleranslarını ifade eder. Bir gıda intoleransı, gıda alerjisi ile aynı değildir ancak bazı belirtiler benzer olabilir.

Aslında, gıda alerjileri ve gıda intoleranslarını birbirinden ayırmak zor olabilir, böyle bir durumda en iyisi doktora başvurmaktır. 

Bir gıda intoleransı meydana geldiğinde, semptomlar genellikle duyarlı olunan gıdaları yedikten birkaç saat içinde başlar.

Bununla birlikte, semptomlar 48 saate kadar kendini göstermeyebilir ve saatlerce hatta günlerce sürülebilir, bu da rahatsız edici gıdaları özellikle tespit etmeyi zorlaştırır. 

Dahası, duyarlı olunan gıdaları sık tüketenler için, semptomları belirli bir gıdayla ilişkilendirmek zor olabilir.

Gıda intoleranslarının belirtileri farklı olmakla birlikte, çoğunlukla sindirim sistemi, cilt ve solunum sistemini etkiler. Herhangi bir gıda intoleransı durumunda karşılaşılan belirtiler şunlardır:

– İshal

– Şişkinlik

– Kurdeşen

– Baş ağrısı

– Mide bulantısı

– Yorgunluk

– Karın ağrısı

– Burun akması

Gıda intoleranslarını tedavi etmek için rahatsız olunan gıdalardan uzak durulur ve özel olarak düzenlenmiş eliminasyon diyeti yapılır. Eliminasyon diyeti, semptomlar azalana kadar bir süre için intoleransla ilişkili gıdaları hayatınızdan çıkarır. Daha sonra semptomlar izlenirken, beslenmeden çıkarılan gıdalar, birer birer yeniden eklenir.

Bu tür diyet, insanlara hangi yiyeceklerin belirtilere neden olduğunu belirlemesine yardımcı olur. 

En Yaygın Gıda İntoleransları

laktoza alerji

Laktoz İntoleransı

Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir şekerdir. Vücutta laktoz adı verilen ve laktozun düzgün sindirimi ve emilmesi için gerekli olan bir enzimle parçalanır.

Laktoz intoleransı, laktoz enzimlerinin yetersizliğinden kaynaklanır ve bu da laktozun sindiriminde bir yetersizliğe ve sindirim semptomlarına neden olur. Laktoz intoleransının belirtileri şunlardır:

– Karın ağrısı

– Şişkinlik

– İshal

– Gaz

– Mide bulantısı

Laktoz intoleransı son derece yaygındır. Aslında, dünya nüfusunun % 65’inin laktozu sindirmede güçlük çektiği tahmin edilmektedir.

Laktoz intoleransı, bir laktoz tolerans testi, laktoz nefes testi veya dışkı PH testi de dahil olmak üzere çeşitli şekillerde teşhis edilebilir.

Laktoza karşı bir duyarlılığınız olabileceğini düşünüyorsanız, süt ve dondurma gibi laktoz içeren süt ürünlerinden uzak durun.

Kefir, eski peynirler ve fermente ürünler, diğer süt ürünlerinden daha az laktoz içerdiğinden, laktoz intoleransı olanlarda daha az sıkıntı yaratır.

çölyak hastalığı ne yemeli

Gluten İntoleransı

Gluten, buğday, arpa, çavdarda bulunan proteinlerin genel adıdır. Çölyak hastalığı, çölyak dışı gluten hassasiyeti ve buğday alerjisi gibi çeşitli koşullar gluten ile ilişkilidir.

Çölyak hastalığı bir bağışıklık tepkisini içerir, bu yüzden otoimmün bir hastalık olarak sınıflandırılır. Çölyak hastalığı olan insanlar glutene maruz kaldığında bağışıklık sistemi ince bağırsağa saldırır ve sindirim sistemine ciddi zarar verebilir.

Buğday alerjileri, benzer belirtilere bağlı olarak çölyak hastalığı ile sıklıkla karıştırılır. Çölyak hastalığına özellikle glutene karşı oluşan anormal bir bağışıklık tepkisi neden olurken, buğday alerjileri buğdayda proteinlere alerji üreten bir antikor üretir.

Bununla birlikte, birçok kişi çölyak hastalığı veya buğday alerjisi için negatif test sonucunda bile duyarlılık belirtileri yaşarlar.

Çölyak dışı gluten hassasiyeti, gluten intoleransının hafif bir şekli olarak bilinir ve nüfusun % 0.5 ila 13’ünü etkilediği tahmin edilmektedir. Çölyak dışı gluten duyarlılığının belirtileri çölyak hastalığınınkine benzerdir ve şöyledir:

– Şişkinlik

– Karın ağrısı

– İshal veya kabızlık

– Baş ağrısı

– Yorgunluk

– Eklem ağrısı

– Cilt döküntüsü

– Depresyon veya kaygı

– Anemi 

Çölyak hastalığı ve çölyak dışı gluten duyarlılığı, glutensiz bir diyet ile yönetilir. Gluten içeren ürünlerden arınmış bir diyet yapmak gerekir:

– Ekmek

– Makarna

– Hububat

– Bira

– Pişmiş ürünler

– Kraker

– Soslar, özellikle soya sosu

uzak durulması gereken gıdalardır.

vücuttaki kafein nasıl atılır

Kafein İntoleransı

Kafein, kahve, soda, çay ve enerji içecekleri gibi çok çeşitli içeceklerde bulunan acı bir kimyasaldır. Bu bir uyarıcıdır, yani yorgunluğu azaltır ve tüketildiğinde uyanıklığı arttırır.

Bunu, adenozin, uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen ve uyuşukluğa neden olan bir nörotransmitter için reseptörleri bloke ederek yapar. Çoğu erişkin, günde 400 mg’a kadar kafeini herhangi bir yan etki yaşamadan güvenle tüketebilir. Bu yaklaşık dört fincan kahvedeki kafein miktarıdır.

Ancak, bazı insanlar kafeine daha duyarlıdır ve az miktarda tükettikten sonra bile reaksiyon yaşarlar. Kafeinin bu aşırı duyarlılığı, kafein metabolize ve salgılama yeteneğinin yanı sıra genetiğe bağlanmıştır.

Kafein duyarlılığı bağışıklık sistemini içeren kafein alerjisinden farklıdır. Kafeine aşırı duyarlılığı olan kişiler az miktarda kafein içtikten sonra aşağıdaki semptomları yaşayabilir:

– Hızlı kalp atışı

– Kaygı

– Sinirlilik

– Uykusuzluk

– Huzursuzluk

Kafeine duyarlı kişiler, kahve, soda, enerji içecekleri, çay ve çikolata da dahil olmak üzere kafein içeren gıdalar ve içeceklerden kaçınarak alımlarını en aza indirmelidir.

salisilat intoleransı nedir

Salisilat İntoleransı

Salisilatlar, bitkiler tarafından böcekler ve hastalık gibi çevresel stres faktörlerine karşı savunma olarak üretilen doğal kimyasallardır. 

Salisilatlar anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Aslında, bu bileşiklerin zengin gıdaların kolorektal kanser gibi bazı hastalıklara karşı koruyucu olduğu belirtilmiştir. 

Bu doğal kimyasallar; meyveler, sebzeler, çaylar, kahve, baharatlar, fındık ve bal gibi çok çeşitli gıdalarda bulunur. Birçok gıdanın doğal bir bileşeni olmasının yanı sıra, salisilatlar genellikle bir gıda koruyucusu olarak kullanılır ve ilaçlarda bulunabilir.

Aşırı miktarda salisilat sağlık sorunlarına yol açabilirken, çoğu insan gıdalarda bulunan salisilatların normal miktarlarını tüketmekte sorun yaşanmaz. 

Bununla birlikte, bazı insanlar bu bileşiklere aşırı derecede duyarlıdır ve küçük miktarlarda bile tükettiklerinde reaksiyonlar gelişir.

Salisilat intoleransı belirtileri şöyledir:

– Burun tıkanıklığı

– Sinüs enfeksiyonları

– Burun ve sinüs polipleri

– Astım

– İshal

– Bağırsak iltihabı (kolit)

– Cilt döküntüsü

Beslenmeden salisilatları tamamen çıkarmak imkansız olsa da, salisilat intoleransı olanlar, baharatlar, kahve, kuru üzüm ve portakal gibi salisilatların yanı sıra salisilat içeren kozmetik ürünleri ve ilaçlardan da uzak durmalıdır.

Histamin İntoleransı

Aminler, gıda depolama ve fermantasyon sırasında bakteriler tarafından üretilir ve çok çeşitli gıdalarda bulunur. Birçok amin türü olmasına rağmen, histamin sıklıkla gıda ile ilişkili intoleranslarla ilişkilidir.

Histamin, vücutta bağışıklık, sindirim ve sinir sistemlerinde rol oynayan bir kimyasal maddedir. 

Alerjenlere karşı hemen inflamatuar bir yanıt oluşturarak vücudun enfeksiyona karşı korunmasına yardımcı olur. Zararlı istilacıları potansiyel olarak dışarı atmak için hapşırma, kaşıntı ve gözlerin sulanmasını tetikler.

Duyarlılığı olmayan kişilerde histamin kolayca metabolize edilir ve atılır. Bununla birlikte, bazı insanlar histamini düzgün bir şekilde parçalayamazlar, bu da vücutta oluşmasına neden olur.

Histamin intoleransının en yaygın nedeni, histamin – diamin oksidazın ve N-metiltransferazın parçalanmasından sorumlu enzimlerin bozulmuş işlevidir. Histamin intoleransı semptomları şunlardır:

– Cilt tahrişi

– Baş ağrısı

– Kaşıntı

– Kaygı

– Karın krampları

– İshal

– Düşük kan basıncı

Histamini tolere edemeyen kişiler, bu yiyeceklerden kaçınmalıdır:

– Fermente gıdalar

– Kürlenmiş etler

– Kuru meyveler

– Turunçgiller

– Avokado

– Eski peynirler

– Tütsülenmiş balık

– Sirke

– Ayran gibi içecekler

– Bira ve şarap gibi fermente alkollü içecekler

fodmap listesi

FODMAP İntoleransı

FODMAP’ler , fermente edilebilir oligo-, di-, mono-sakaritler ve poliollerin kısaltılmış halidir. Bunlar, birçok gıdada doğal olarak sindirim rahatsızlığına neden olabilecek kısa zincirli karbonhidrat gruplarıdır.

FODMAP‘ler ince bağırsakta az emilir ve bağırsak bakterileri için yakıt olarak kullanıldığı kalın bağırsağa gider. Bakteri, gaz üreten ve şişkinlik ve rahatsızlığa neden olan FODMAP’leri parçalayıp “fermente” eder.

Bu karbonhidratların ayrıca ozmotik özellikleri vardır, yani sindirim sistemine su çeker, ishale ve rahatsızlığa neden olur. Bir FODMAP intoleransının belirtileri şöyledir:

– Şişkinlik

– İshal

– Gaz

– Karın ağrısı

– Kabızlık

FODMAP intoleransı, irritabl bağırsak sendromu olan hastalarda çok yaygındır. Nitekim, irritabl bağırsak sendromu tanısı konan kişilerin % 86’sında, düşük FODMAP diyetini takiben sindirim semptomlarında azalma yaşanır. FODMAP bakımından zengin yiyecekler şunlardır:

– Elma

– Yumuşak peynirler

– Bal

– Süt

– Enginar

– Ekmek

– Fasulye

– Mercimek

– Bira

Sülfit İntoleransı

Sülfitler öncelikle gıdalarda, içeceklerde ve bazı ilaçlarda koruyucu olarak kullanılan kimyasallardır. Ayrıca üzüm ve eski peynirler gibi bazı yiyeceklerde doğal olarak bulunabilir.

Bakırların neden olduğu bozulmayı önlemek için kahverengileşmeyi ve şarabı geciktirmek için kuru meyve gibi gıdalara sülfitler ilave edilir.

Çoğu kişi gıdalar ve içeceklerde bulunan sülfitleri tolere edebilir ancak bazıları bu kimyasallara duyarlıdır.

Sülfit duyarlılığı, astımı olan insanlarda çok yaygındır ancak astımı olmayan insanlar da sülfitleri, tolere edemez. Sülfit duyarlılığının ortak semptomları şunlardır:

– Cildin şişmesi

– Burun tıkanıklığı

– Hipotansiyon

– İshal

– Hırıltı

– Öksürük

Sülfitler, sülfit duyarlılığı olan astımlı hastalarda solunum daralmasına neden olabilir ve ciddi vakalarda hayatı tehdit eden reaksiyonlara neden olabilir.

Sülfitler içerebilen gıdaların örnekleri arasında şunlar bulunur:

– Kuru meyve

– Şarap

– Elma sirkesi

– Konserve sebzeler

– Turşu gibi gıdalar

– Baharat

– Patates cipsi

– Bira

– Çay

Fruktoz İntoleransı

Fruktoz FODMAP türüdür, bal, sabır otu ve yüksek fruktozlu mısır şurubu gibi meyve ve sebzeler gibi tatlandırıcıları bulunan basit bir şekerdir.

Özellikle şekerle tatlandırılmış içeceklerden elde edilen fruktoz tüketimi, son yarım asırda çarpıcı bir şekilde yükseldi ve obezite, karaciğer hastalığı ve kalp hastalığındaki artışa bağlandı.

Fruktozla ilişkili hastalıkların artmasının yanı sıra, fruktoz malabsorbsiyonu ve intoleransı da artmıştır. Fruktoz intoleransı olanlarda fruktoz, kanda etkili bir şekilde absorbe edilmez.

Bunun yerine, malabsorbüt fruktoz bağırsak bakterileri tarafından fermente edildiği ve bağırsakta dolaştığı sindirim rahatsızlığına yol açar. Fruktoz malabsorbsiyon belirtileri şunlardır:

– Gaz

– İshal

– Mide bulantısı

– Karın ağrısı

– Kusma

– Şişkinlik

Fruktoza karşı intoleransı olan insanlar genellikle diğer FODMAP’lara duyarlıdır ve düşük FODMAP diyetinden yararlanabilirler. Fruktoz malabsorbsiyonu ile ilgili semptomları gidermek için aşağıdaki yüksek fruktoz gıdalardan kaçınılmalıdır:

– Soda

– Bal

– Elma suyu ve elma sirkesi

– Sabır otu nektarı

– Yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren gıdalar

– Karpuz, kiraz ve armut gibi bazı meyveler

– Şeker bezelye gibi belirli sebzeler

şeker alkolleri nelerdir

Diğer Gıda İntoleransları

Yukarıda listelenen gıda intoleransları en yaygın olanlarıdır.

Bununla birlikte, insanların duyarlıklık oluşturabileceği başka gıdalar ve içerikler de vardır:

Aspartam

Aspartam, şeker yerine kullanılan yaygın bir yapay tatlandırıcıdır. Araştırma çelişkili olmasına rağmen, bazı çalışmalar, duyarlılığı olan kişilerde depresyon ve sinirlilik gibi yan etkiler bildirmiştir.

Yumurta

Bazı insanlar yumurta akını sindirmede güçlük çeker ancak yumurtaya alerjik değildirler. Yumurta intoleransı ishal ve karın ağrısı gibi semptomlara neden olabilir.

MSG

Monosodyum glutamat ( MSG) gıdalarda lezzet arttırıcı bir katkı maddesi olarak kullanılır. Daha fazla araştırma gerekiyor ancak bazı çalışmalar, büyük miktarların baş ağrısı, ürtiker ve göğüs ağrısına neden olabileceğini gösteriyor.

Yiyecek renklendiricileri

Kırmızı 40 ve Sarı 5 gibi gıda renklendiricilerinin bazı insanlarda hipersensitivite reaksiyonlarına neden olduğu belirtilmektedir. Belirtileri arasında ciltte şişme ve burun tıkanıklığı bulunur.

Maya

Mayaya karşı duyarlı olan insanlar genelde bir maya alerjisine sahip olanlardan daha az şiddetli belirtiler yaşarlar. Semptomlar tipik olarak sindirim sistemi ile sınırlıdır.

Şeker alkolleri

Şeker alkolleri genellikle şeker için sıfır kalorili alternatif olarak kullanılır. Şişkinlik ve ishal gibi bazı insanlarda büyük sindirim sorunlarına neden olabilirler.

Sonuç olarak;

Gıda intoleransları gıda alerjilerinden farklıdır. Çoğu, bağışıklık sistemini tetiklemez ve belirtilerinin şiddeti daha azdır. Ancak, sağlığı olumsuz şekilde etkileyebilir ve ciddiye alınmalıdır.

Birçok kişi, süt ürünleri, kafein ve gluten gibi gıdalar ve katkı maddeleri için hoşgörüsüz veya aşırı hassastır. 

Belirli bir gıda veya gıda katkı maddesine karşı toleranssız olduğunuzdan şüphelenirseniz, test ve tedavi seçenekleri hakkında doktora başvurun.

Gıda intoleransı genellikle gıda alerjilerine göre daha az ciddidir, ancak yaşam kalitelerini olumsuz yönde etkileyebilir. 

Bu nedenle, istenmeyen semptomları ve sağlık sorunlarını önlemek için gıda intoleranslarını tanımak gerekir.

Yazıyı Paylaşın!!!

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir